لطفا منتظر باشید ...
اوايل سالهاى 1960، نياز به اصلاحات اراضى و پيشرفت سريع اقتصادى پنج تا شش سال گذشته،
تواعماہ انتقاد و اصلاحات در مورد نهادهاى اساسى جامعه ئ ايرانى را سبب شده است. علاوه بر اين،
دولت مستبد و متمركز به عنوان تنها عاملى كه توانايى براى اقدام موئثر و سريع عليه فسادى كه ذكر آن
رفت را دارد، به رسميت شناخته شده است. بنابراين، براى اكثريت ايرانيان، چه عيبجو، چه بدبين و
چه ماهيتاہ مشكوك، احمقانه است كه باعث ايجاد تغيير در نطامى اين چنين نيرومند كه توانسته است
آنان را از يك سرى بحران و عقب افتادگى نجات دهد.
شايد مضحك باشد، ولى موفقيتهاى اقتصادى چند سال گذشته در مورد كارآيى و لياقت اين نظام
ايجاد شك و ترديد نموده است. يك فرد نخبه ئ اقتصادى و فنى كه ضرورت رهبر نيرومند منحصر به
فرد را در ايران سنتى مى پذيرد، اهداف علمى، منطقى و تكنولوژيكى غربى در رابطه با كارآئى و
شايستگى اقتصادى را نيز مى پذيرد. اغلب اهداف و پروژه هائى كه توسط بهترين تكنولوژيستهاى
كامپيوترى مورد مطالعه قرار گرفته است، بايد به نفوذفروشان فروخته شود كه بيش از هر طبقه ئ فنى
ديگر از حمايت شاه برخوردار مى باشند. علاوه بر اين همانطور كه گفته شد همين موقعيت سيستم
اقتصادى ارزش نفوذ و فساد را نيز بالا برده است. تاجر و يا صنعتگر بيست سال قبل كه براى دريافت
جواز جهت وارد كردن كالا مى توانست مبلغى بپردازد و يا مجبور بود به تعدادى از مقامات دولتى
رشوه بدهد، اكنون لازم مى بنيد كه 10 40 درصد سهام تجارت خود را به يكى از اعضاى خانواده ئ
سلطنتى بدهد و يا عضو هيئت مديره شان شود.
سيستم سنتى همچنين اغلب به طور شخصى توهين آميز و مضر براى تكنوكراتهاى جديد است.
پيشرفت و ارتقاع در دولت و تجارت به جاى اين كه بر توانائى و صلاحيت فرد متكى باشد بر نظام
غير رسمى نفوذ از طريق دوستان و يا اقوام متكى است. فقدان خلاقيت و ابتكار در تصميم گيريهاى
سياسى از جو خفقان آور موجود در راعس هرم نهادهاى اقتصادى و سياسى ناشى مى شود كه در آنجا
استفاده از زبانى چرب و نرم و چاپلوسى و تملق به جاى ابراز عقايد مبرهن اقتصادى و روشنفكرانه
در برابر مقامات بالاتر سبب دريافت پاداشى مى گردد كه اصلاہ ربطى به توانائى وصلاحيت ندارد.
دوباره بايد گفت كه اين مسئله ربطى به اخلاقيات ندارد، بلكه نوعى ابراز غرور مشروع در توانائيهاى
آزمايش شده و به ثبوت رسيده است و دربرابر روشهاى عينى تر آموزشى و استخدامى مرسوم در
آمريكا و اروپا قرار مى گيرد.
در همين رابط، ديگرى ديرين خانواده ئ سلطنتى در تجارت، و رنجش خاطرهاى اخير در مورد افراط
گريهاى ناشى از جشنهاى 2500 ساله ئ شاهنشاهى ايران اگر سبب ايجاد تنفر نسبت به شاه نشده باشد،
نسبت به بعضى از اعضاى خانواده و دربار سلطنتى اين انزجار رابه وجودآورده است.
افراد جديد در مورد محدوديتى كه پارتى بازى و اعمال نفوذ در باب استفاده از منابع طبيعى و تشكيل
سرمايه به وجود مى آورد، نگران و ناراحت هستند. مثال بارز اين موضوع، اعطاى امتياز انحصارى
شكار ميگو در خليج فارس به ارتشبد ايادى توسط شخص شاه است. طبيعى است كه ارتشبد ايادى
كه تجربه ئ تارت ندارد، اين موضوع را نوعى هديه ئ پولى تلقى كرده است، و آن را كارى نمى داند كه
نيازمند به سرمايه گذارى زياد و مديريت مجرب باشد. نتيجه نيز اين شده است كه ارتشبد ايادى
درگسترش انحصار خود چندين سال تاعخير روا داشته و سعى دارد بدون سرمايه گذارى مقدار زيادى
پول به جيب خود سرازير سازد. در همان موقع، عليرغم ناراحتى بسيارى از ايرانيان مطلع، كشتيهاى
ماهيگرى ژاپنى و روسى هزاران تن مى گوى گران قيمت را ازسواحل ايرانيان صيد نمودند. باوجود اين
كه اخيراہ شاه ارتشبد ايادى را واداركرده است كه چند كشتى ماهيگيرى مدن خريدارى نمايد و خدمه ئ
آموزش ديده براى آنها فراهم كند، ليكن تا چندين سال ديگر ژاپن و روسيه از منابع مى گوى ايران به
نفع خود بهره بردارى خواهند كرد.
مثال ديگر، شركت " " راهنما " " است كه مشتركاہ توسط شاهزاد شهرام و دكترى مهدى مشايخ اداره
مى شود. با اعمال نفوذ شاهزاده شهرام، اين شركت توانسته است امور مربوط به اندرزهاى كالاهاى
ترخيص نشده ئ گمركى را در انحصار خود بگيرد. موجوديت اين انبارها كمك مهمى براى شركتها در
زمينه ئ خدمات و تجهيزات نفتى يعنى هدف اصلى شركت ملى نفت ايران مى باشد. چون تجهيزات
مربوط به نفت از قبيل مته، تجهيزات مخصوص داخل چاههاى نفتى و غيره گاهى بسرعت مورد نياز
مى شوند و مشتريان آنها نيز از پرداخت عوارض گمركى معاف هستند، بنابراين به نفع فروشنده ئ اين
تجهيزات است كه بدون اين كه مجبور باشد عوارض گمركى بپردازد وسايل خود را در دسترس
قراردهد. فروشندگان خارجى قادر هستند انبار تجهيزات خود را در يك كشور نزديك قرارداده و آنها
را وارد نمايند، ولى اين كار از ايرانيها برنمى آيد متاعسفانه شاهزاده شهرام و مشايخ به جاى كسب
منافع دراز مدت، سعى كرده اند هرچه سريعتر پول به جيب بزنند، بنابراين شركت " " راهنما " " در ازاى
انبارهاى گمركى خود اجاره بهاى بسيار گزافى دريافت مى كند. چون اين شركا، شركتهاى ديگرى
نيز دارند، شركت " " راهنما " " از مديريت خوبى برخوردار نيست " شركت ابزار آلات بيكر، كه
يك شركت آمريكايى و شريك ثابت آهاد بود چون نتونسته بود در وضع مديريت بهبودى پديد آورد،
سهام خود را فروخت " و نمى تواند خدمات گمركى را براى مشتريان خودعرضه كند. به همين دليل
انبارهاى عظيم موجود در بوشهر و اهواز خالى مانده اند و فقط تعدادى از شركتهاى خارجى كه
مى خواهند با سرعت هر چه تمامتر كالاهاى خود را در اختيار مشتريان قرار دهند و نيز مى توانند
گهگاهى از انبارهاى بزرگتر خود در ديگر نقاط خليج اقلامى را خارج سازند، محصولات بسيار كمى
انبار كرده اند.
دورنماى آينده ئ ايران حاكى از آن است كه يك طبقه ئ تجارى و تكنوكرات جديد در ايران در حال ظهور
است كه فساد را تاعييد نمى كند و به دليل مواجهه با اين عدم تاعئيد تجارب سنتى در بلند مدت وبسيار
آرام عقب نشينى مى كنند. باآشكار شدن آن وجه تكاملى، اصلاحاتى از قبيل آنچه كه در متن اين نامه
آمد به وقوع پيوست، ولى آيا اين اعمال و اصلاحات به طور موئثر در نهادها و اعمال نهادى صورت
خواهد گرفت و يا مانند گذشته افراد را مورد هدف قرار خواهد داد، بستگى به تغييرات نظام سياسى
دارد كه اقتصاد و پيشرفت ايران را هدايت مى كند.
31 شماره سند
مه 1973 ارديبهشت، 531 تاريخ:
بررسى كلى ايران
سند شماره 31سرى
بررسى كلى
ايران
بررسى اطلاعات ملى
مه 1973 ارديبهشت 2531
هشدار
جزوه حاضر حاوى بررسى اطلاعات ملى است ونبايد منتشر و يا در اختيار نمايندگان هيچ دولت
خارجى و يا هيئت بين المللى قرار گيرد، مگر با كسب مجوز از رئيس سازمان اطلاعات، بر طبق مفاد
مندرج در بخشنامه ئ شماره ئ 1 شوراى اطلاعات امنيت ملى.
ولى، مطالب طبقه بندى نشده ئ بررسى اطلاعات ملى مى تواند درجهت نيل به اهداف رسمى در
اختيار اتباع خارجى و يا پرسنل غير دولتى قرار گيرد، مشروط بر اين كه در آنها اشاره اى به اطلاعات
ملى و بررسى اطلاعات ملى به عنوان ماعخذه و مرجع نشده باشد.
مطالب فرعى و گرافها جداگانه و برحسب موضوع طبقه بندى شده است / عناوين كنترلى عبارتند از:
" UO/U " طبقه بندى نشده / فقط براى استفاده ئ رسمى
" C " خيلى محرمانه
" S " سرى
فصول بررسى كشور
نماى كشور: نگرشى جامع به كشور مورد نظر. تاريخ كشور. مختصر مطالب مربوط به كشور.
خلاصه نقشه.
جامعه: ساختار اجتماعى. جمعيت. بهداشت. شرائط زندگى. مسائل اجتماعى. مذهب. آموزش و
پرورش. فعاليتهاى هنرى. اطلاعات عمومى
دولت و سياست: تكامل سياسى كشور. نيرو و ثبات دولت. ساختار عملكرد. پويايى سياسى. خط
مشى هاى ملى. خطرات تهديدكننده ئثبات . خرابكارى و عصيان. نيروهاى پليس
اقتصاد: ارزيابى اقتصاد كشور. ساختار آن " كشاورزى، شيلات، جنگلدارى، سوخت و نيرو، فلزات
و كانيها، صنايع ساختمان سازى، تجارت داخلى. خط مشى اقتصادى و عمران. نيروى انسانى " .
روابط اقتصادى بين المللى.
حمل و نقل مخابرات: ارزيابى سيستمها. تحرك استراتژيك . خط آهن. شاهراهها. آبهاى داخلى.
خطوط لوله. بنادر. كشتيهاى بازرگانى. هواپيماهاى داخلى. فرودگاهها. سيستم مخابراتى.
جغرافياى نظامى: توپوگرافى و آب و هوا. مناطق جغرافياى نظامى. مناطق استراتژيك . راههاى
داخلى. مبادى ورودى: زمينى، دريائى، هوائى.
نيروهاى مسلح: نهاد دفاعى، فعاليتهاى مشترك. نيروهاى زمينى. نيروهاى دريايى. نيروهاى هوايى.
شبه نظامى
اطلاعات و امنيت: ساختار سازمانهاى مرتبط با امنيت داخلى و اطلاعات خارجى. مسئوليتها و
معيارهاى حرفه اى و تداخل روابط آنها. ماعموريت، سازمان، عملكرد، كارآيى و روشهاى عملياتى هر
يك. بيو گرافى مقامات عاليرتبه
اين بررسى كلى جايگزين مجلد مورخ نوامبر 1969 كه نسخ آن بايد نابود گردند، مى شود.
نماى كشور: ايران
تغيير از بالا
موانع موجود در برابر، سنت تفوق طلبى. انحصارى سازى قدرت سياسى. انقلاب
