است.
تاكنون تعاونيها و شركتهاى سهامى زراعى بيشتر توانايى خود را در بهم ريختن ساخت سنتى دهات
وقرار دادن دهاتيان تحت هدايت و كنترل فزاينده دولت نشان داده اند تا در خدمت كردن به عنوان يك
سيستم كشت ورزى، وامدهى و بازاريابى پيشرفته. شايد تاكنون تعاونيها و شركتهاى سهامى زراعى
بهترين نمونه از يك شكست فاحش در طرحهاى رفاهى ايران باشند. يك پيشنهاد خيالى از بالا كه از
طرف تمام سطوح دولت حمايت شده و يا به صورت شفاهى تاعييد شده به علت عدم هماهنگى و تفاهم
، نقصان نيروى انسانى ماهر و عدم كفايت ادارى شديداہضربه خورده است. همانطورى كه در گزارش
گروه محقيق انقلاب سفيد اشاره شد است، دولت آگاهى دارد كه برنامه تعاونيهايش اشكالاتى دارد.
برنامه تجديد نظر شده ئ پنجم شامل 24 درصد افزايش در سرمايه هاى تخصيص داده شده به توسعه ئ
روستايى و 98 درصد افزايش هزينه هاى كشاورزى " منجمله 10 مليارد ريال كه در 21 مارس 1975 در
اختيار قرار خواهد گرفت " براى قادر ساختن تعاونيها جهت خريد توليد خودشان " حد قيمتهاى از
پيش تعيين شده دولت " و به بازار رساندن آنها از طريق يك شركت سهامى زراعى بازاريابى مى باشد
. دولت ايران همچنين برتصميمش در مورد كمك به كشاورزان از طريق فروش كود شيميايى با
قيمتهاى پايين و اختصاص 4 مليارد ريال براى باز پرداخت بدهيهاى كشاورزان به وام دهندگان سنتى
تاعكيد نموده است. به هر صورت، خيلى از كمبودهايى كه تعاونيها را دچار دردسر مى كنند ناشى از
مسائلى مانند كمبود پرسنل آموزش ديده ئ مايل به كار و زندگى در مناطق روستايى مى باشد و فقط از
طريق افزايش بودجه هزينه ها نمى توان اين كمبودها را مرتفع نمود. بنابراين مورد سئوال و ترديد است
كه برنامه در كوتاه مدت به هدفهايش دست پيدا كند.
و - رفاه و امنيت اجتماعى:
وزارت رفاه اجتماعى " بهزيستى " كه در زمان ترميم كابينه در آوريل 1974 تشكيل شد موظف گرديد
كه كليه فعاليتهاى رفاهى در سطح كشور را كنترل نمايد و در صورت وجود سازمانهاى داوطلب اين
فعاليتها را هماهنگ سازد. وزارت خانه برنامه هاى وسيعى براى سرپرستى طرحهاى بيمه ئ درمانى
و اجتماعى و بهزيست دارد و قصد دارد مراكزى براى توانبخشى فاحشه ها، معتادان به مواد مخدر
و عقب افتاده هاى ذهنى ايجاد نمايد. علاوه بر مسوليت براى اجراى فرمان 6 ژانويه 1975 شاه كه به
معلولين، بيوه ها، يتيمان و خانواده هاى
بدون نان آور يارى دهد، قصد دارد كه تا 19783 كليه ايرانيان را تحت پوشش بيمه هاى اجتماعى قرار
دهد. برنامه، كمك را به صورت اعانات فراهم مى آورد.
به هر حال وزارتخانه تازه شروع كرده است و هنوز براى استقرار موضع برتر خويش با گروههاى رفاه
اجتماعى كه پيش از اين مستقل بوده آن و اغلب فاسد مى باشند درگير كشمكش و جنگ است.
به هر صورت وزارتخانه فاقد پرسنل آموزش ديده " در دسامبر 1974 سازمان بيمه هاى اجتماعى
26 ساله اولين آمارگر خود را استخدام نمود " و مطالعات تحقيفاتى لازم براى اجراى برنامه هاى بزرگ
رفاهى مى باشد و از وزارت بهدارى، آموزش و پرورش و بهزيستى ايالات متحده براى بيشتر كارهايش
در خواست همكارى نموده است. وزارت خانه انتفاعى نيست و اهدافش از حمايت تاج و تخت
برخوردار مى باشند، اما در مرحله ئ فعلى توسعه اش، در تلاش براى دستيابى به راههايى است كه
وظيفه اش را انجام دهد.
نتايج:
آشكار است كه ايران تعهدى عظيم و روشنگرانه براى ايجاد طرحهاى وسيع رفاهى تقبل كرده است
، كه در صورت موفقيت شرايط زندگى براى اكثريت جامعه بهبود خواهد يافت. در انجام اين امر در
هر چيزى به جز پول خود را دچار كمبود و نقصان مى ببيند. موفقيت برنامه هاى رفاهى ايران هرچند در
مراحل اوليه اش مى باشد، ولى براى توسعه مستمر ملى و شايد به مفهومى محدودتر، براى ثبات ملى
نيز مهم مى باشد. توسعه ايران لزوماہ به طريقى صورت گرفته است كه معدود افرادى به ميزان خيلى
بيشترى از اكثريت ازآن نفع برده اند درآمدهاى زيادتر نفت توقعات را افزايش داده است، ولى توزيع
در آمد همچنان به مقدار زيادى نامتوازن است. تورم همچنان بالاتر از 20% است و فساد وقوم
و خويش بازى " انتصاب اقوام به مقامات مهم " مشكلات بى كفايتى و نابرابرى را مطرح مى كند. اين
مسائل در جامعه ايران سنتى هستند و ساختار سياسى - اجتماعى ايران احتمالاہ در كوتاه مدت و به
اندازه كافى براى قبول نوعى تغييراتى كه يك دولت مسئول براى برطرف كردن بعضى از اين نابرابريها
بخواهد اعمال كند، قابل انعطاف نيست. دولت با درك اين موضوع، پاسخش ايجاد طرحهاى عظيم
رفاخى بوده است كه ممكن است مستقيماہ به انتقال مقدارى از سود جديد نفت به مردم با گذشتن از سد
سيستم سنتى كمك كند. در حالى كه اين روش بيشتر علائم مشكل را مورد حمله قرار مى دهد تا خود
مشكل را، ولى زمان را براى جا افتادن اصلاحات بلند مدت دولت كه در متن برنامه هاى رفاهى
قرار گرفته، كوتاه مى كند. توده هاى
ايرانى به طور غير قابل انتظارى صبور هستند و با اين برنامه هاى رفاهى آنها مى توانند متوجه
بهبودهايى در طريقه زندگيشان شوند. اما مشكلات اجراى برنامه هاى رفاهى در ايران زياد هستند ودر
كشورى كه بيشتر تاعكيدها روبنائى است تا زير بنائى، بعضى برنامه هاى خوش منظر دولت هرگز انجام
نمى شوند. بعضى ديگر دچار تعويقهاى طولانى ميشوند و با بى كفايتى كه در بوروكراسى ايران بومى
مى باشد، دست به گريبان مى شوند و تاعثيرهاى احتمالى آنها كاهش مى يابد. اگر چه ايرانيها اين نوع
اجراراانتظاردارند، بااين حال، برنامه هاى توسعه با اهداف عالى كه نمى توانند نتايج را با سرعت كافى
براى ارضاع نيازها و خواسته هاى مردم نشان دهند، ممكن است از هيچ بدتر باشند. جالب توجه
خواهد بود شاهد باشيم چگونه تلاشهاى ايران براى هدايت يك برنامه موئثر رفاهى، نيازها و انتظارات
فزاينده طبقات فقيرتر را ارضاع خواهند نمود.
هلمز
ضميمه 1: لايحه ضد زمينخوارى
ضميمه2: قانون تشكيل شركتهاى سهامى زراعى
81 شماره سند
سفارت آمريكا- تهران، 071 - A از:
وزارت امور خارجه به:
4 اوت 5791 - 31/5/45 تاريخ:
گزارش پايان ماعموريت - دورنمائى براى ايران
سند شماره 81خيلى محرمانه
تاريخ: 4 اوت 5791 - 31/5/45
از: سفارت آمريكا- تهران، 071 - A
به:وزارت امور خارجه
موضوع:گزارش پايان ماعموريت - دورنمائى براى ايران
اين نامه " " ارزيابى پايان دوره ماعموريت " " تهيه شده از سوى كارمند توسعه اقتصادى/مالى سفارت
آمريكا در تهران طى دو سال گذشته را انتقال مى دهد و سعى آن بر اين است كه عوامل اقتصادى
و سياسى را تركيب نموده و نتيجه گيرى نمايد كه عليرغم مطلوبيت زياد دورنماى اقتصادى اين كشور
، دخالت رو به تزايد ايالات متحده در امور اقتصادى حاوى بذر بالقوه برخوردهاى دو جانبه مى باشد
، هر چند كه ممكن است اين برخوردها جدى نباشند. دورنماى تداوم روابط سياسى دو جانبه
انصافاہخوب ومبتنى برتساوى طرفين، روشن است. ناسازگارى رشد سريع اقتصادى ومدرنيزاسون
باحاكميتى استبدادى كه نسبت به رونق اقتصادى بيشتر براى توده هاى مردم وتغيير اجتماعى " ولى نه
سياسى " متعهد است، مهمترين عاملى است كه مانع از پيش بينى خوشبينانه در مورد ايران مى شود
. در صورتى كه كشور بتواند ثبات نسبى را با در پيش گرفتن نوعى اصلاح، ونه انقلاب، با هدف ليبراليزه
كردن سيستم دولت حفط كند، د. رنماى بلند مدت ترقى مستمر
آن احتمالاہچيزى در حد ديگر كشورهاى در حال توسعه جهان خواهد بود.
ايالات متحده وايران هردو احتياجات متقابلى دارند. تنها يك تغيير شديد در سيستم دولت ويا بروز
يك بحران در سيستم مالى جهان احتمالاہ مى تواند روابط سودمند دو جانبه ئ فعلى رابه طورجدى
برهم زند. احتمالاہايالات متحده اعمال نفوذ زيادى در روند توسعه ايران نخواهد كرد.
هلمز
بخش اقتصادى:لوندى ووستلى
بخش سياسى: ميلز
كاردار:ميكلوس
مقدمه: افزايش سريع قيمت نفت در جهان وثروت باد آورده ئ حاصل از دلارهاى نفتى طى دوسال
گذشته، آنچنان تغييرات شگرفى را در ايران موجب شده كه اين امر كه اين كشور دراواسط 1973نيز
يكى از كشورهاى در حال رشد سريع جهان بوده است، فراموش مى شود. در طى مدت برنامه ئ چهارم
عمرانى " از 21 مارس 1968 الى 20 مارس 1973 " نرخ رشد ايران برحسب قيمتهاى ثابت به طور
متوسط معادل 11 درصد در سال بود. مازاد ارز خارجى حاصل از چهار تا پنج برابر شدن قيمت نفت
طى سالهاى 72و73در زمان بسيار مناسبى به دست ايران رسيد. كشور در صددشروع برنامه عمرانى
بسيار جاه طلبانه ئپنجم بود واز قبل زيربنايى بسيار برتر از آنچه كه ديگر كشورهاى نفتى كناره ئ خليج
فارس شاهد هستيم، ايجاد كرده بود.
خط مشى هاى اقتصادى وسياسى كه ايران طى دوسال گذشته تعقيب كرده است از ديدگاه منافع ملى
اين كشورمعقول وتقريباہبدون استثناعبا موافقت شايانى همراه بوده اند. به غير ازموضع ايران درقبال
قيمت نفت، سياستهاى اين كشوربامنافع ايالات متحده مغايرتى نداشته است. در صورتى كه اقتصاد
ايران قوى ومردم آن كامياب بمانند احتمال اينكه ايران قوى، باثبات و طرفدار غرب به عنوان متحدى
قابل اطمينان در بخش وسيعى از مرزهاى جنوب غربى روسيه باقى بماند، بيشتر است. ايران عميقاہ به
اقتصاد مختلط متعهد است و در اين راه مشكلات ايدئولوژيكى زيادى ندارد. ايرانيان از سرمايه
گذاريهاى آمريكائيان و ديگر خارجيان استقبال مى كنند. ما بر بازار واردات نظامى ايران غلبه داريم و
سهم و روبه ترازيدى از خريدهاى غير نظامى اين كشور را، كه به زبان اروپايى غربى و ژاپن تمام
مى شود، تاعمين مى كنيم. با اعمال نفوذ و يا بدون اعمال نفوذ دولت ايالات متحده،