از روايـات اهـل بـيـت : اسـتـفـاده مـى شـود كـه بعضى از علايم ظهور حضرت مهدى (عج ) حتمى و بـعضى غير حتمى است . منظور از نشانه هاى حتمى ، آن است كه تحقق و پديدار شدن آنها بدون هـيـچ قيد و شرطى ، قطعى و الزامى خواهد بود به گونه اى كه تا آنها واقع نگردد، حضرت مـهـدى (عـج ) ظهور نخواهد كرد و اگر كسى پيش از واقع شدن اين نشانه ها ادعاى ظهور نمايد، ادعـاى نـادرستى كرده است . در مقابل ، نشانه هاى غير حتمى ، امورى هستند كه در صورت فراهم بودن شرايط، به عنوان نشانه ، پديد مى آيند.(117)
الف ـ علايم حتمى
روايات زيادى دلالت دارند كه علايم حتمى پنج تاست . عمر بن حنظله مى گويد: از امام صادق (ع )شنيدم كه فرمود:قـبـل از قـيام قائم (عج ) پنج علامت حتمى واقع خواهد شد: خروج يمانى و سفيانى ، شنيدن شدن نـداى آسـمـانـى ، كـشـتـه شـدن نـفـس زكـيـه و فـرو رفـتن لشكرى در صحرا (بين مدينه و مكه ).(118)
1 ـ خروج سفيانى
پـيـش از قـيـام قـائم (عـج )، مـردى از نسل ابوسفيان به نام (عثمان بن عنبسه )، درمنطقه شام ، خروج مى كند و با تظاهر به ديندارى ، گروه زيادى از مسلمانان را مى فريبد و به گرد خود مـى آورد و بـخـش گـسـترده اى از سرزمين هاى اسلام را به تصرف خويش درمى آورد و بر مناطق پـنجگانه : شام ، دمشق ، حمص ، فلسطين ، اردن و قنسرين سيطره و تسلّط مى يابد و در كوفه و نـجـف بـه قـتـل عـام شـيـعـيـان مـى پـردازد و بـراى گـشـتـن و يـافـتـن آنـهـا جـايـزه تـعـيين مى كند.(119)امام سجاد(ع )مى فرمايد:(اِنَّ اَمْرَ الْقائِمِ حَتْمٌ مِنَ اللّهِ وَ اَمْرَ السُّفْيانِىِّ حَتْمٌ مِنَ اللّهِ...)(120)همانا قيام قائم و خروج سفيانى از سوى خدا قطعى است .
2 ـ فرو رفتن لشكر سفيانى در بيداء
حضرت على (ع )در اين زمينه مى فرمايد:مـردى از خـانـدان من ، در سرزمين حرم قيام مى كند، چون خبر ظهوروى به سفيانى مى رسد، وى ، سـپـاهـى از لشـكـريـان خـود را بـراى جنگ ، به سوى او مى فرستد، ولى [سپاه مهدى ] آنان را شـكـست مى دهد، آن گاه خود سفيانى با لشكريان همراه ، به جنگ وى مى روند و چون از سرزمين بـيـداء مـى گذرند، در زمين فرو مى روند و جز يك نفر، كه خبر آنان را مى آورد، همگى هلاك مى شود.(121)
3 ـ خروج يمانى
سـردارى (از دوسـتـان اهـل بـيـت :) از يـمـن قـيـام مـى كـنـد و مـردم را بـه حـق و عـدل دعـوت مـى كـنـد. خـروج يـمـانـى از نـشـانـه هـاى حـتـمـى و متّصل به ظهور است .(122) امام صادق (ع )مى فرمايد:قـيـام خراسانى و سفيانى و يمانى ، در يك سال و در يك ماه و يك روز خواهد بود و در اين ميان ، هيچ پرچمى به اندازه پرچم يمانى ، دعوت به حق و هدايت نمى كند.(123)بـنـابراين ، خروج يمانى ، اجمالاً از نشانه هاى حتمى ظهور است هرچند جزئيات و چگونگى قيام وى روشن نيست .
4 ـ قتل (نفس زكيه )
(نـقـس زكـيـه )، از اولاد امـام حـسن مجتبى (ع )است كه در روايات ، گاهى از او به عنوان (نفس زكـيـه )و يـا (سـيـد حـسـنى ) ياد شده است . امام باقر(ع )ماجراى كشته شدن او را اين گونه بيان فرموده است :قـائم (عـج ) بـه يـارانـش مـى گـويـد: اى اصـحـاب مـن ! اهل مكه مرا نمى خواهند، اما من كسى را به سوى آنان خواهم فرستاد تا حجت را بر آنان تمام كنم . پـس مـردى از يـاران خـود را فـراخـوانده و به او مى گويد: به سوى مكه برو و اعلام كن اى اهـالى مـكـه ، مـن فـرسـتـاده مـهـدى (عـج ) بـه سـوى شـمـا هـسـتـم . او خـطـاب بـه اهـل مـكـه چـنـيـن اظـهـار مـى دارد: مـا اهـل بـيـت رحـمـت و مـعدن رسالت