علماي دين شناسي و نويسندگان تواريخ مذاهب معمولا تحت عنوان " اديان " بحث مي كنند ، مثلا مي گويند دين ابراهيم ، دين يهود ، دين مسيح و دين اسلام ، هر يك از پيامبران صاحب شريعت را آورنده يك دين مي دانند اصطلاح شايع ميان مردم نيز همين است . ولي قرآن اصطلاح و طرز بيان ويژه اي داردكه از بينش خاص قرآني سرچشمه مي گيرد از نظر قرآن دين خدا از آدم تا خاتم يكي است ، همه پيامبران اعم از پيامبران صاحب شريعت و پيامبران غير صاحب شريعت به يك مكتب دعوت مي كرده اند ، اصول مكتب انبياء كه دين ناميده مي شود يكي بوده است تفاوت شرايع آسماني يكي در يك سلسله مسائل فرعي و شاخه اي بوده كه بر حسب مقتضيات زمان و خصوصيات محيط و ويژگيهاي مردمي كه دعوت مي شده اند متفاوت مي شده است و همه شكلهاي متفاوت و اندامهاي مختلف يك حقيقت و به سوي يك هدف و مقصود بوده است ، و ديگر در سطح تعليمات بوده كه پيامبران بعدي به موازات تكامل بشر ، در سطح بالاتري تعليمات خويش را كه همه در يك زمينه بوده القاء كرده اند مثلا ميان تعليمات و معارف اسلام در مورد مبدا و معاد و جهان ، و معارف پيامبران پيشين از نظر سطح مسائل ، تفاوت از زمين تا آسمان است ، و به تعبير ديگر ، بشر در تعليمات انبياء مانند يك دانش آموز بوده كه او را از كلاس اول تا آخرين كلاس بالا برده اند . اين تكامل دين است نه اختلاف اديان قرآن هرگز كلمه " دين " را به صورت جمع ( اديان ) نياورده است .از نظر قرآن آنچه وجود داشته است دين بوده نه اديان يك تفاوت پيامبران با نوابغ و فلاسفه بزرگ اين است كه فلاسفه هر كدام مكتب مخصوص به خود داشته اند ، از اين رو هميشه در جهان " فلسفه ها " وجود داشته نه " فلسفه " ، ولي پيامبران الهي هميشه مؤيد و مصدق يكديگر بوده اند و يكديگر را نفي نكرده اند هر كدام از پيامبران اگر در محيط و زمان پيامبر ديگر مي بود مانند او قانون و دستورالعمل مي آورد . قرآن تصريح مي كند كه پيامبران يك رشته واحدي را تشكيل مي دهندو پيامبران پيشين مبشر پيامبران پسين بوده اند و پسينيان مؤيد و مصدق پيشنيان بوده اند ، و هم تصريح مي كند كه از همه پيامبران بر اين مطلب كه مبشر و مؤيد يكديگر باشند پيمان اكيد و شديد گرفته شده است ، مي گويد : ياد كن هنگامي را كه خداوند از همه پيامبران پيمان گرفت كه آنگاه كه به شما كتاب و حكمت دادم و سپس فرستاده اي آمد كه آنچه را با شماست تصديق مي كند ، به او ايمان آوريد و او را ياري نماييد خداوند گفت : آيا اقرار و اعتراف كرديد و اين بار را به دوش گرفتيد ؟ همه گفتند : اقرار كرديم . خداوند گفت : پس همه گواه باشيد ، من نيز از گواهانم . قرآن كريم كه دين خدا را از آدم تا خاتم يك جريان پيوسته معرفي مي كند نه چند تا ، يك نام روي آن مي گذارد و آن " اسلام " است البته مقصود اين نيست كه در همه دوره ها دين خدا با اين نام خوانده مي شده است و با اين نام در ميان مردم معروف بوده است ، بلكه مقصود اين است كه حقيقت دين داراي ماهيتي است كه بهترين معرف آن لفظ اسلام است و اين است كه مي گويد : « ان الدين عندالله الاسلام » . دين در نزد خدا اسلام است . يا مي گويد : « ما كان ابراهيم يهوديا و لا نصرانيا و لكن كان حنيفا مسلما » . ابراهيم نه يهودي و نه نصراني بلكه حق جو و مسلم بود .
ختم نبوت
گفتيم كه پيامبران با همه اختلافات فرعي و شاخه اي ، حامل يك پيام و وابسته به يك مكتب بوده اند اين مكتب تدريجا بر حسب استعداد جامعه انساني عرضه شده است تا بدانجا كه بشريت رسيد به حدي كه آن مكتب به صورت كامل و جامع عرضه شد و چون
لطفا منتظر باشید ...
