گسترش فدك در افريقا - پاره پیامبر (صلی الله علیه و آله) نسخه متنی

است.

منطقه ى اصلى شيعه نشين در آسياى ميانه آذربايجان، ارمنستان، گرجستان، داغستان، تركمنستان، ازبكستان و قزاقستان است و بيشتر آنها دوازده امامى هستند و پيروان فرقه ى اسماعيليه در منطقه ى گورنف (بدخشان) در جمهورى تاجيكستان بسر مى برند. [اسكندر دارم: يك ميليارد مسلمان، ج 1، ص 13.] از آثار مهم تاريخى شهر باكو مسجد و مقبره ى يكى از نوادگان فاطمه ى زهرا (س) سيّد يحيى باكويى عالم و روحانى بزرگ است [اسكندر دارم: يك ميليارد مسلمان، ج 1: ص 11.] حدود هفتاد درصد مردم جمهورى آذربايجان شيعه و 30 درصد سنّى حنفى هستند كه مانند اعضاى يك خانواده در صلح و صفا بسر مى برند [اقوام مسلمان اتحاد شوروى، ترجمه ى محمدحسين آريا، ص 150 و اسلام در شوروى، ص 86.] زمينه ى رواج تشيّع در اين سرزمين را نامه ى حضرت على (ع) به فرماندار آذربايجان [عباس كيهان فر: «نگاهى به جمهورى مسلمان نشين آذربايجان»، مجلّه ى مشكوة، شماره ى 41 ص 89.] و رضايت و علاقه ى مردم اين ديار از خلافت آن حضرت فراهم ساخت.

در جمهورى چند ميليونى آذربايجان رئيس اداره ى دينى شيعه ملقّب به «شيخ الاسلام» است و نايب وى سنّى است و «مفتى الاسلام» خوانده مى شود.

مراسم عزادارى در سوگ ائمّه ى اطهار (ع) با عظمت فراوان برگزار مى شود و مراسم عاشورا و مجالس عزادارى امام حسين (ع) آنقدر باشكوه و عظيم است كه مى گويند حماسه ى سرور شهيدان امام حسين (ع) ضامن بقاى اسلام در آذربايجان- على رغم آن همه فشار حكومت شوروى سابق- بوده است. [عباس كيهان فر: «نگاهى به جمهورى مسلمان نشين آذربايجان»، مجله ى مشكوه، شماره ى 95 ص 96.]

گسترش فدك در افريقا

و َ فى رواية اِبْنِ اَسْباط: اَمَّا الْحَدِّ الْاَوَّل: فَعَريشُ مِصْر [بحارالانوار، ج 48، ص 144.]

مصر

در كشور مصر و بخشى از افريقاى شرقى و مركزى در خلال سالهاى 297 تا 567، مجموعاً يازده تن از خلفاى سلسله ى فاطمى خلافت كردند و خلافت آنان با خلافت عباسى بغداد رقابت داشت. فاطميان خود را از نسل اسماعيل بن جعفر بن محمد (ع) مى دانستند.

هم اكنون در مصر خانواده هاى بسيارى از اولاد فاطمه (س) بسر مى برند و در شهر اسوان طايفه اى به نام «جعافره» هستند كه خود را از اعقاب امام جعفر صادق (ع) مى دانند. [آيةاللَّه واعظ زاده: «جايگاه اهل بيت (ع) در جوامع اسلامى»، مجلّه ى مشكوة، شماره ى 43، ص 16.] بيش از هزار سال است كه دانشگاه الازهر كه فاطميان آن را به فاطمه ى زهرا (س) پايه گذارى كرده اند، مهمترين مركز فرهنگى جهان اسلام به شمار مى رود و همان طور كه قاهره نخستين پايتخت شيعيان بود الازهر نيز پايدارترين يادگار سلسله ى فاطمى و از قديمى ترين دانشگاههاى جهان است كه شعار تشيّع را در آن آشكار ساختند و خطبه به نام حضرت على (ع) و ساير امامان شيعه خواندند، و نامش يادآور لقب حضرت فاطمه ى زهرا (س) است.

در الازهر ابتدا فقط امور مذهبى شيعيان برگزار مى شد ولى بزودى مركز تعليمات عالى تشيّع گرديد [دائرةالمعارف تشيّع، ج 2، ص 89.] از زمان شيخ محمود شلتوت فقه شيعه در ضمن فقه مقارن در اين دانشگاه تدريس مى شود و كتابهاى شيعه مانند مختصر النافع محقّق حلّى واللمعة دمشقيه ى شهيد اول و تفسير مجمع البيان طبرسى بارها در اين سرزمين چاپ شده و مورد استفاده ى علماى الازهر است.

دانشگاه الازهر منسوب به فاطمه ى

اين دانشگاه نام خود را از فاطمه ى زهرا (س) دختر عالمه ى حكيمه ى پيامبر اسلام (ص) گرفته است، زيرا فاطميان كه پديدآورنده ى آن بودند خود را منسوب به آن حضرت مى دانستند. ساختمان اين دانشگاه هزار ساله در سال 359 هجرى قمرى به فرمان جوهرالكاتب سردار فاتح فاطمى آغاز شد. («الازهر» به قلم محمد عبداللَّه عنان، در كتاب اسلام، آيين همبستگى، ص 68 و «القاهره مدينة الف مأذنة» به قلم محمود على، در مجلّه ى الفيصل، شماره ى 12، 1398 ه، ص 43.)

مجلّة الزهراء

در دانشگاه الازهر دانشكده ى مطالعات اسلامى مخصوص خواهران است كه مجلّه اى به نام فاطمه ى زهرا (س) تحت عنوان مجلّة الزهراء منتشر مى كند و خانم دكتر رقيه ابراهيم احمد بر آن نظارت دارد و خانم دكتر آمال على سلامة استاد زبان و ادبيات فارسى در آن مقالاتى راجع به ادبيات شيعه در اشعار فارسى مى نويسد.

مسجد رأس الحسين و مقام سيّده زينب در قاهره

مسجد رأس الحسين و مقام سيّده زينب دو فرزند فاطمه ى زهرا (س) نيز نقش مهمى در گسترش فدك در افريقا دارد و فاطمه ى زهرا (س) و فرزندانش آنقدر قلوب مصريان را در تسخير خود دارند كه هر سال بهترين جشنها را در روز ميلاد حضرت زهرا (س) و تولد امام حسين (ع) برپا مى كنند.

گسترش فدك تا سودان

در سودان تيره هايى از سادات هستند كه بعضى از اعقاب امام حسن عسكرى (ع) به شمار مى روند. در اين كشور خاندان «المهدى» پرچمدار مبارزه با بيگانگان است و يكى از افراد بارز آن آقاى صادق المهدى رهبر حزب امت و نخست وزير سابق سودان است. [مجله ى مشكوه، ش 43، ص 27.] محمد احمد بن عبدالله (1843- 1885) از سادات حسينى بود كه در بازگشت از حج قبايل مختلف سودان با وى بيعت كردند و با انگليس جنگيد و خارطوم را فتح كرد و سرانجام در ام دورمان درگذشت. وى دولت المهديون را در سودان پايه گذارى كرد.

گسترش فدك تا ليبى

در ليبى سلسله ى سنوسيه تا قبل از انقلاب اخير حكومت مى كرد. مؤسس اين سلسله سيّد محمّد بن على سنوسى كبير ادريسى بود كه در الجزاير از خاندان ادريسيان متولد شد (1202 ه) و در سال 1253 هجرى قمرى در مكّه طريقه ى سنوسيه را پى ريزى كرد و بعداً به ليبى منتقل شد. اين سيّد رهبرى سياسى و جهاد با فرانسويان را با رهبرى روحانى و مقام معنوى گرد آورده بود.

پس از وى فرزندش محمدالمهدى اين مقام را به عهده داشت و پس از وى فرزندش محمد بن محمد ادريس اول و پس از او فرزندش سيد محمدرضا سنوسى به رهبرى رسيد. [مجلّه ى مشكوة، ش 43، ص 27.]

گسترش فدك تا حدود درياى روم

در جغرافياى قديم به خليج ميان مغرب و اندلس (اسپانيا) دريارى روم گفته مى شد. [ابواسحق ابراهيم اصطخرى: مسالك والممالك، ص 8.] در اواخر قرن دوم يكى از نوادگان فاطمه ى زهرا (س) به نام ادريس بن عبدالله بن حسن بن على (ع) در كنار ساير علويان بر ضد عباسيان قيام كرد و به مصر و از آنجا به اقصاى افريقا رفت. امير شهر «وليله» با گرمى از او استقبال كرد و از اطاعت عباسيان بيرون آمد و از مردم خويش و ساير قبايل براى او بيعت گرفت. با پيوستن قبايل بربر به ادريس، كار او بالا گرفت و در نتيجه بر سرزمين پهناورى كه از مغرب قيروان تا كرانه ى اطلس امتداد داشت، دست يافت [دائرةالمعارف تشيع، ج 2، ص 40.] پس از مرگ ادريس اول، ادريس دوم زمام امور را به دست گرفت و مردم بسيار از نقاط مختلف افريقا و اندلس به حضورش مى آمدند و آنچنان اقتدار يافت كه شهر فاس را بنا نهاد و در آن مدرسه ها و دانشگاهها و بازارها تأسيس كرد [محمدجواد مغنيه: الشيعة فى الميزان، ص 121.] اين شهر بسيار زيبا و سرسبز و پر از نهر و چشمه، در واقع گستره اى از فدك فاطمه ى زهرا (س) بود كه ابتداى بناى آن از سال 193 هجرى قمرى آغاز گشت و به صورت پايتخت نواده ى فاطمه (س) درآمد.