فاطمه، الگوى مصرف بعد از فتح - پاره پیامبر (صلی الله علیه و آله) نسخه متنی

پرداخت مكن بيش، زيرا اسراف كنندگان ياران شيطانند و شيطان نسبت به پروردگار خود كفر ورزانند.

از آن پس، فاطمه (س) و على (ع) با رعايت عدالت و اعتدال از مختصر امكانات استفاده مى كردند، چنانكه على (ع) در بازگشت از سفرى رزمى يك جفت النگو و يك پرده براى فاطمه ى زهرا (س) سوغات آورد و در مراسم عيد حجّةالوداع لباس نسبتاً شاد پوشيدند. [بحارالانوار، ج 43، ص 83.]

فاطمه، الگوى مصرف بعد از فتح

بعد از فتح خيبر، پيامبر (ص) بخشى از فدك را كه بدون جنگ به پيامبر تعلق گرفت به فاطمه ى زهرا (س) تقديم داشتند. همچنين، از روايات چنين برمى آيد كه فاطمه ى (س) حتى تا آخرين لحظه ى زندگى مانند پدر و همسر خود به عطر علاقه مند بود و به اسماء بنت عميس فرمود:

هاتى طِيبى الّذى اَتَطَيَّبُ بِهِ. [كشف الغمه، ج 2، ص 62.] عطر مرا، همان عطرى كه هميشه مى زنم، بياور.

ام سلمه مى گويد از حضرت زهرا (س) پرسيدم آيا عطر و بوى خوش ذخيره كرده اى؟ فرمود: آرى.

رفت و شيشه ى عطرى آورد و مقدارى در كف دست من ريخت. بوى خوشى داشت كه هرگز نشنيده بودم. پرسيدم: اين عطر خوشبو را از كجا تهيه كرده اى؟ فرمود: «هو عنبرٌ» (اين عنبر است). [بحارالانوار، ج 43، صص 95 و 114.]

عطر و لباس نماز فاطمه

خداوند در قرآن سفارش مى كند: .

. خُذُوا زِينَتَكُمْ عِنْدَ كُلِّ مَسْجِدٍ وَ كُلُوا وَ اشْرَبُوا وَ لا تُسْرِفُوا... [اعراف/ 31.] .

.. به هنگام رفتن به مسجد زينتهاى خود را برگيريد و بخوريد و بياشاميد ولى اسراف نكنيد...

در فقه اسلامى مستحب است گزاردن نماز با لباس متعدد و سفيد و پاكيزه و استعمال عطر و پوشيدن گردن بند براى بانوان. [العروة الوثقى، صص 201- 203.] بنابراين، فاطمه ى زهرا (س) در شرايطى كه مردم در وضع نسبتاً خوبى قرار مى گيرند، تا حدودى از امكانات و زينتها استفاده مى كند. اما نكته ى مهم و آموزنده اينجاست كه حضرت حدود تقوا و مرزهاى «وَ لا تُسْرِفُوا»، «وَ لا تُبَذِّر تَبْذيراً»، «وَاِعْدِلُوا» را هرگز فراموش نمى كند، برخلاف بسيارى از مردم كه فقط در درون سختى و تنگدستى عادلند اما همين كه اوضاع تغيير مى كند و امكانات فراهم مى شود، يكباره همه چيز را از ياد مى برند و در جمع آورى غنيمت و زندگى لوكس و تجملى با يكديگر مسابقه مى گذارند و روز بروز بيشتر خدا و دين و بندگان خدا را فراموش مى كنند و آنچنان از حد اعتدال خارج مى شوند كه زندگى را بر خود تنگ و تلخ مى سازند و از خورد و خوراك خود و يا از حقوق ديگران مى كاهند تا به لباسى فاخر و خانه اى مجلل و وسايلى لوكس دست يابند.

البته، اين عشق و علاقه به زينت و تجمل در زنان بيشتر از مردان است تا آنجا كه ديده مى شود گاهى ساير لذات بر ايشان تحت الشعاع قرار مى گيرد. پس، به همان اندازه كه زنان مظهر جمال و كمالند، در معرض خطر انحراف به سوى شيطان و اسراف و تبذير قرار دارند.

اسلام كه دين فطرت است، طبق سرشت زن مقرر داشته كه آنها از زينتها، لباس و جواهرات استفاده كنند و حتى پوشيدن لباس حرير طبيعى و استفاده از طلا را كه بر مردان حرام است، براى زنان مجاز دانسته و نظافت و آرايش كردن براى همسر را از وظايف و حقوق همسرى قرار داده و ترك آن را در صورتى كه شوهر خواستار آن باشد، يكى از عوامل نشوز تلقّى كرده است [تحرير الوسيله ى امام خمينى، ج 2، ص 305.] همچنين، اسلام بر مرد واجب كرده كه اگر همسرش از زيبا پوشان است، لباسى را كه امثال وى مى پوشند، برايش فراهم سازد، [رساله ى نوين امام خمينى، ج 3، ص 112.]، چون زينت و نظافت باعث مى شود كه اعضاى خانواده با فطرت كمال جو و جمال خواه خود به يكديگر بيشتر بپيوندند و با افزوده شدن عشق و مودت ميان زن و شوهر، كانون خانواده گرم و مستحكم گردد. اما همين غريزه و عشق به جمال و زيبايى، اگر خداى نكرده از حدود و مرزهاى اعتدال شرع خارج شود، زيباييهاى مارگونه ى دنيا آدمى را مى فريبد و كام انسان را تلخ و زندگى را بر وى تنگ مى گرداند و در دام شيطان اسيرش مى سازد. از اين رو قرآن با قانون حجاب، مرز و حدودى براى زينت و نگاه مقرر داشته كه فاطمه ى زهرا (س) نيز الگوى اين قوانين است.

فاطمه ى زهرا (س) پس از پشت سر گذاشتن دوران فقر عمومى، از لباس و پوشاك و زينت و عطر استفاده مى كند، اما طبق آيه ى 31 سوره ى اعراف با توأم ساختن آن به لباس تقوا. او از زينت و عطر و لباس استفاده مى كند اما نه براى نشان دادن به بيگانگان و نه براى تفاخر و تكبر نسبت به ديگران، بلكه در راه خدا و در مقام سجود و تواضع. از اين رو در روايت آمده است كه پيامبر اكرم (ص) به عمار ياسر مأموريت مى دهند كه براى عروسى فاطمه (س) عطريات تهيه كند، و فاطمه (س) در آخرين ساعت زندگى به اسماء بنت عميس مى فرمايد: عطرم را، همان عطرى كه هميشه مصرف مى كنم و پيراهنى را كه هميشه در آن نماز مى خوانم، بياور.

قالَت فاطِمَةُ بِأسْماءِ بِنْتِ عُمَيْس: هاتى طَيبى الَّذى اَتَطَيَّبُ بِهِ وَثيابِى الَّتى اُصَلّى فيها.

فاطمه (س) به اسماء بنت عميس فرمود: عطر مرا، همان عطرى كه هميشه مى زنم و پيراهنى را كه هميشه در آن نماز مى خوانم، بياور.

فاطمه، الگوى تربيتى فرزندان

رقابت، قضاوت و عدالت ميان فرزندان

پيامبر اكرم (ص) حسن و حسين عليهماالسلام را به مسابقه ى خطاطى تشويق كردند و فرمودند: هر كس خطش زيباتر باشد قدرتش بيشتر است. حسن و حسين عليهماالسلام هر يك تلاش كردند و خط زيبايى نوشتند و پيش پيامبر (ص) بردند. رسول خدا (ص) قضاوت را به مادرشان فاطمه (س) واگذار كردند.

فاطمه با حكمت و درايتى كه داشت به آن دو چنين فرمود:

يا قرّتى عينى اِنّى اقطَعُ قِلادَتى عَلى رَأْسِكُما و اَنْشُرُ بَيْنَكُما جَواهِرَ هذِهِ الْقِلادَةِ فَمَنْ اَخَذَ اَكْثَرَ فَخَطُّهُ اَحسَنُ وَ تَكُونُ قُوَّتُهُ اَكْثَر [بحارالانوار، ج 45، ص 190 و ج 43، ص 309.] اى دو نورديده ى من، من گردن بندم را پاره مى كنم و دانه هاى آن را ميان شما پخش مى كنم هر كدام از شما دانه هاى بيشترى گرفت خط او بهتر و توانش بيشتر است.

آسيا گردان و لب قرآن سرا

فاطمه ى زهرا (س) مى فرمود:

حُبَّبَ اِلَىَّ مِنْ دُنْياكُم ثَلاثٌ: تَلاوَةِ كتاب اللَّه... [كنزالعمال، ج 1، ص 582.] از دنياى شما سه چيز محبوب من است: تلاوت كتاب خدا... و در آخرين وصيت خود به على (ع) فرمود: برايم زياد قرآن و دعا بخوان (فَاكْثِرْ مِنْ تِلاوَةِ الْقُران والدُّعاءِ) [بحارالانوار، ج 79، ص 27.] فاطمه ى زهرا (س) با دست به كارهاى خانه مى پرداخت و با لب با تلاوت قرآن.

(اقبال لاهورى) خاصيت چنين كارى اين بود كه فرزندان و زنان و خدمتكارانى كه در منزل بودند، با شنيدن آيات قرآن حافظ قرآن مى شدند كه نمونه ى آن، فضه خدمتكار و دست پرورده ى فاطمه (س) است.

ابوالقاسم قشيرى در كتابش از شخصى نقل مى كند كه مى گفت: در صحرا از كاروان عقب ماندم، در اثناى راه زنى را يافتم. به وى گفتم: كيستى تو؟ آن زن اين آيه را خواند: و َ قُلْ سَلامٌ فَسَوْفَ تَعْلَمُون [زخرف/ 89.] بگو سلام، بزودى خواهى دانست.

به او سلام كردم و پرسيدم: اينجا چه مى كنى؟ پاسخ داد: و َ مَنْ يَهْدِى اللَّهُ فَما لَهُ مِنْ مُضِلّ [زمر/ 37.] كسى كه خداوند هدايتش كرد گمراهى برايش نيست.

پرسيدم: از پريانى يا مردمان؟ جواب داد:

يا بَنى ادَمَ خُذُوا زينَتَكُمْ. [اعراف/ 30.] اى بنى آدم، زينتهاى خود را برگيريد.

گفتم: از كجا مى آيى؟ گفت:

يَنادُونَ مِنْ مَكانٍ بَعيد. [فصلت/ 44.] ندا مى كنند از مكانى دور.

پرسيدم: مقصدت كجاست؟ پاسخ داد: و َ لِلَّهِ عَلَى النّاسِ حِجُّ الْبَيْت. [آل عمران/ 97.] و بر مردم است حج خانه ى خدا.

پرسيدم: چه مدتى است كه در راهى؟ جواب داد: و َ لَقَدْ خَلَقْنَا السَّمواتِ وَ الْاَرْضِ وَ ما بَيْنَهُما فى سِنَّةِ اَيّام. [ق/ 38.] ما آسمانها و زمين را در شش روز آفريديم.

گفتم: آيا غذا ميل دارى؟ اظهار داشت: و َ ما جَعَلْناهُمْ جَسَداً لايَأْكُلُون الطَّعام. [انبياء/ 8.] ما آنان را جسدى قرار نداديم كه غذا نخورند.

به او غذا دادم و به او گفتم: اكنون بشتاب تا به كاروان رسى.

گفت:

لا يُكَلِّفُ اللَّهُ نَفْساً اِلّا وُسْعَها [بقره/ 286.]