يكى ديگر از برنامه هائى كه يك جوان مى تواند در ساعات فراغت داشته باشد اين است كه درباره مشكلات و گـرفـتاريهاى خود و ديگران انديشيده ؛ و راههاى عملى و ارزنده اى كه به نظرش مى رسد يادداشت كرده و با دانشمندان ، دوستان صميمى و حقيقى خود در ميان گذارده و در اطراف آنها مطالعه كند.ايـن بـرنـامـه اگـر ادامـه پـيـدا كـنـد نـه تـنـهـا سـاعـتـهـاى مـتـمـادى او را مـشـغـول مـى كـنـد و از دنـيـاى پـر زرق و بـرق و فـريـبـنـاك فـعـلى خـارجـش مـى سـازد، بـلكـه عامل مؤ ثرى در بالا رفتن سطح فكر، معلومات ؛ بينش وسيع ، جامعه بينى ، و . و . او شده و او را به صورت فـرد روشـن فكر و مطلعى قرار مى دهد كه مى تواند حاصل تحقيقات و مطالعات خود را به عنوان ارزنده ترين ارمغان ، به جامعه خود و دوستان خود و همنوعان خود تقديم كند و سرلوحه انقلاب فكرى عجيبى در جامعه گردد.
نظم و دقت
امـا همه اينها مشروط به تنظيم برنامه دقيق ، متنوع و گوناگون است كه در ضمن به كار بستن ساعات فراغت و بـيـكـارى ، از رنـگارنگى و تنوع آنها نيز بهره بردارى كرده و در ضمن ، به نفع سعادت و خوشبختى زمان خود و زمانهاى آينده ، و مردمش گام بردارد.
مطالعه و بررسى و پژوهش
از مـؤ ثـرتـريـن و پـر نـتـيـجـه تـرين كارهائى كه جوانان بايد مقدار زيادى از ساعتهاى فراغت خود را به آن اخـتـصـاص دهـنـد، مـطـالعه است متاءسفانه جوانان ما بيش از آنكه به اين امر حياتى و ضرورى توجه كنند، به مسائل واهى و بى اساس پرداخته و موجب زيان خود و آيندگان مى گردند.شـايـد عـلت ايـن بـى تـوجـهـى غفلت از نقش عجيب مطالعه باشد كه آنها را از اين آب حيات و سرچشمه زندگى فكرى دور كرده است .اگـر مى بينيم دانشمندان بزرگ ، به درجات عالى علمى رسيده و ارزش اجتماعى پيدا كرده اند، در اثر مطالعه بوده است .اگـر مـشـاهـده مـى كـنـيـم كـه مـشـكـلات زنـدگـى يـكـى پـس از ديـگـرى حل شده و رفاه و آسايش ، نصيب بشر مى گردد، در اثر تحقيقات و مطالعاتى است كه دانشمندان انجام داده اند.آن چـنـان كـه مـنـابـع خبرى نوشته اند، در بعضى از ممالكى كه ، درصد مطالعه نسبت به ايران بيشتر است و مـشـاهـده مـى كنيم كه در همان راهى كه گام برداشته اند چون مطالعه و تحقيق و پشتكار داشته اند، موفق شده و به نتايج چشمگيرى رسيده اند.تـمـام پيشرفت دانشمندان و متفكرين جهان در اثر پژوهش و مطالعه در اسرار مبهم و تاريك زندگى و علوم بوده است .اگر جوانان ما قدرى از اوقات خود را به مطالعه اختصاص دهند و از نتيجه زحمات چندين ساله دانشمندان در اثر ايـن عـمـل ، بـراحـتـى بـهـره بـرگـيـرنـد؛ بـه زودى نتايج فراوان آنرا در خود احساس كرده و سطح معلومات و دانستنيهاى آنها بالا مى رود.يـكـى از خـبـرنـگـاران از دانشمندى پرسيده بود:علت عقب بودن جوانان ما از دانش ها و علوم چيست ؟ آن دانشمند در پاسخ گفته بود:"جوانان ما كم مطالعه مى كنند!!".ما مى پرسيم چرا جوانان كم مطالعه مى كنند؟ چرا به تحقيق و كنجكاوى در علوم بى علاقه اند؟ آيا جز اين است كه وسائل تبليغاتى سمعى و بصرى ؛ از عنوان قهرمان سوء استفاده كرده و به جاى اينكه دانشمندان و متفكرين را بـه جـوانـان مـعـرفـى كـنـنـد و صـفـحـات مـجـلات را زيـنـت بـخـش عـكـسـهـا و شـرح حـال و رمـوز پـيـشـرفـت آنـها نمايند، از افرادى كه هرزه و ولگرد، و سودجو و قهرمان نما با عناوين بزرگ و فريبنده همه را به سوى آنها جلب مى كنند؛ و در نتيجه اعمال آنها كه سراسر جنايت و فريبكارى است ، سرمشق زنـدگـى جـوانـان گـرديـده و مـيـل بـه قهرمان شدن آن هم قهرمان به اين معنى ، آنان را به سرنوشت شوم اين افراد دچار خواهد ساخت .