بررسی قانون سرقت نسخه متنی

مفهوم لغوى سرقت

احمد بن فارس در تعريف سرقت مى نويسد: «سَرِقَ اَصْلٌ يَدُلّ عَلى اَخْذِ الشَّى ء فى خِفاءٍ وَسَتْرٍ؛(9) واژه «سرق» اصلى است كه دلالت دارد بر گرفتن چيزى به طور پنهانى». در اين عبارت از واژه «اخذ» و گرفتن استفاده شده و موضوع آن نيز «شى ء» است، نه مال، و تعلق آن به ديگرى نيز مطرح نيست.

- ابن منطور مى نويسد: «اَلسَّارِقُ عِنْدَ الْعَرَبَ مَنْ جاءَ مُسْتَتِراً الى حِرْزٍ فَاَخَذَ مِنْهُ ما لَيْسَ ل (10)َهُ؛(11) سارق در نزد عرب به كسى اطلاق مى شود كه به طور پنهانى وارد حرز شود و چيزى را به طور غير مجاز بگيرد». در اين تعريف نيز مال ذكر نشده و از واژه «اخذ» استفاده شده، كه غير مجاز باشد؛ خواه شى ء، متعلق به ديگرى باشد يا نباشد.

در كتاب اخير، استراق و تسرق و مسارقه به معناى پنهانى گوش دادن و مخفيانه نگاه كردن است.

- راغب اصفهانى مى نويسد: «اَلسَرِقَةُ اَخْذُ ما لَيْسَ لَهُ أَخْذُهُ فِى خِفاءٍ».(12) در اين تعريف نيز همانند دو تعريف قبلى گرفتن آمده، نه ربودن؛ شى ء ذكر شده، نه مال؛ برداشتن غير مجاز آمده، نه برداشتن مال ديگرى و البته قيد مخفى بودن در هر سه تعريف ذكر شده است.

- يكى از مفسران قرآن با تبعيت از مفهوم لغوى سرقت بيان داشته است: «اَلسَّرِقَةُ هىَ اَخْذُ ما لَيْسَ لَهُ خِلْسَةً وَ خُفْيَةً؛ سرقت عبارت از گرفتن چيزى به طور ناروا و پنهانى است». و در ادامه افزوده اند: «فَالْاَصْلُ فيها اَخْذُ ما لَيْسَ لَهُ خَلْسَةً، نَفْسَاً، أَوْ مالاً أَو كِلاماً أَو نَظْرَةً وَ ما اِلَيْها مِمَّا يُسَرْقُ اَوْ يَسْتَرقُ؛(13) اصل در سرقت عبارت از گرفتن چيزى به طور مخفيانه و غير مجاز است؛ خواه انسان، مال، سخن، نگاه كردن و مانند آن باشد؛ از چيزهايى كه سرقت مى شود و يا استراق مى شود. (از همين قبيل است استراقِ سمع يعنى مخفيانه گوش دادن)».

ايشان ادامه داده اند: «اما آيه قرآن كه حكم سرقت را بيان فرمود، به قرينه قطع دست قطعاً مخفيانه گوش كردن يا نگاه كردن از حكم آن خارج است و اختصاص به مال نيز ندارد، بلكه شامل انسان هم مى شود، چون در ربودن انسان هم دست دخالت دارد، ولى سارق مسلح و قطاع الطريق حكم خاص خود را دارند».

شيخ طوسى(ره) هم در كتاب فقهى (مبسوط)(14) و هم در كتاب تفسير التبيان سرقت را به گونه اى تعريف كرده اند كه رابطه نزديك با تعريف لغوى دارد: «اَلسَّرِقَةُ اَخْذُ الشى ء مِنْ حِرْزٍ فى خَفِىٍّ بِغَيْرِ حَقٍّ؛(15) سرقت عبارت از گرفتن چيزى از حرز به طور پنهانى و بدون حق است».