سخنى در باب بيمارستان رى، و تاريخچه و محل احتمالى آن
محققان داخلى و خارجى كه از ديرباز در احوال محمد زكرياى رازى بحث وتحقيق كرده اند، و درباره وى به انواع سخن گفته اند، هيچ يك را به موضوعبيمارستان رى كه رازى اداره آن را متكفّل بوده و اطلاعات مربوط بدان، از قبيلتاريخچه و نام بنيان گذار و محل اين بيمارستان اشارتى نيستنگارنده گرچه درطى مطالعات خويش در اخبار اين شهر، در اين زمينه هيچ گونه تصريحى نيافت،ليكن به مدد دلالت روايات و اخبار رى و قرائن و شواهد و آثار چنين استنباطمى كند، كه گويا ظاهراً مى توان محل اين بيمارستان را در جنوب شرقى شهر رىباستان، و ايجاد آن را به زمانهاى پيش از اسلام، و بنيان گذار آن را مغان پنداشت ؛اينك بيان اين دعوى با اختصارى تمام:رى قبل از اسلام در اطراف و نواحى جنوبى چشمه على شهر رى فعلى، در پهنهواقع ميان باروى عظيمى كه به روزگاران پيش از اسلام احداث گرديده، در كنار كوهرى (كوه بى بى شهر بانوى كنونى)، و در سوى مغرب و جنوب غربى آن واقع بودهاست، و آن بخش را در دوره اسلامى رى برين يا رى عليا مى گفته اند، در برابر رىعهد اسلامى در جنوب كوه رى، كه آن را رى زيرين يا رى سفلى مى ناميده اند .در اثبات اين دعوى و تعيين اين محل علاوه بر همه دلائل و قرائن و نصوص وروايات كه در مجلد اولرى باستان؛ صحائف 11 15 و 24 27 و 167 172 درجافتاده، دو دليل پرارج ديگر نيز به دست است:نخست آنكه جنگ مردم رى با اعراب در فتح اين شهر، در دامن كوه رى در كنار1.شذرات الذهب، ج 2، ص 263، س 10؛هفت اقليم، ج 3، ص 18، س 4.