بزرگان ری جلد 1

5منارات السائرين و مقامات الطائرين.

شيخ نجم الدين رازى در سال هاى پايانى عمر خويش در بغداد، تفسيرى عرفانىو برمذاق اهل تأويل بر قرآن نوشت به عنوان:بحر الحقايق و المعانى فى التفسيرالسبع المثانىكه بعدها بيشتر به نامتأويلات النجميّةشهرت يافت.

از اين تفسير عربى، نسخه هاى پراكنده اى در كتابخانه هاى مختلف جهان يافتشده است كه موارد استقرا شده بيش از سى نسخه را شامل مى شوداگر چه اكثراين نسخه ها كامل نيست و گاه تنها تفسير چند سوره از قرآن را دربر دارد، ولى با كنارهم چيدن برخى از اين نسخه ها، مى توان به نسخه اى كامل از اين تفسير دستيافتمهم ترين نسخه اى كه از اين تفسير در دست است متعلق به نظام الدين اعرجنيشابورى (متوفاى پس از 728 ه ) صاحب تفسير مهمغرائب القرآن و رغائبالفرقاناستنيشابورى از اين نسخه در موارد بسيار در تفسير خود بهره برده است.با بررسى نسخه هاى گوناگون اين تفسير، مى توان فهميد كه شيخ نجم الدينرازى، تفسير تأويلى خود را از آغاز قرآن تا انتهاى سوره الطور رسانده است و مرگفرصتى براى ادامه كار به او نداده استتتمه اين تفسير را تنى چند از عرفاى پس ازنجم رازى، هر يك براساس مذاق عرفانى خود، ادامه داده اندمهم ترين و كامل ترينتتمّه اى كه بر اين تفسير نوشته شده، تكمله اى است كه توسط شيخ علاء الدولهسمنانى (657 736 ه ) عارف و نويسنده پركار قرن هفتم و هشتم به رشته تحرير

1.رسالة الطيور(به انضمامرتبة الحيات)، به اهتمام محمد امين رياحى، تهران، انتشاراتتوس، 1371.

2.منارات السائرين و مقامات الطائرين، تحقيق و تقديم: سعيد عبدالفتاح، كويت: دارسعادالصباح، 1993 م.

3نظام الدين نيشابورى،تفسير غرائب القرآن فى رغائب الفرقان، ضبطه و خرّج آياته واحاديثه: الشيخ زكريا عمرات، بيروت، دارالكتب العلمية، الطبعة الاولى، 1416 ه .

نيز، ر.ك: مجلهحوزه، سال پنجم، شماره ششم( بهمن و اسفند 1367) ص 76 104،شناسايى برخى از تفاسير عامّه، محمد على مهدوى راد.