بزرگان ری جلد 1

درآمده استاين بخش از تفسير كه توسط علاء الدوله سمنانى نوشته شده، درواقع همان بخش پايانى تفسيرى است كه سمنانى آن را با عنوانمطلع النقط ومجمع اللقطمعرفى كرده است.

با مقايسه ميان نثر نجم الدين رازى دربحر الحقايقو علاء الدوله سمنانى در تتمهبحر الحقايق، آشكارا درمى يابيم كه بخش مربوط به نجم رازى، بيانى ساده و سليسو به دور از اصطلاحات فنّى اهل تصوف دارد و در بسيارى موارد حاوى استنباطاتو ذوق ورزى هاى جالب توجّهى است، امّا بخش مربوط به علاء الدوله سمنانى،مشحون از اصطلاحات فلسفى عرفانى است كه تنها اهل فن و آشنايان به اصولنظرى تصوف را به كار مى آيد.

به هر حال، فضاى حاكم بربحر الحقايقرازى، همان فضاى حاكم برمرصادالعباداوست و بسيارى از مضامينمرصاددر اين تفسير مجال بسط يافته اند.نجم الدين در اين تفسير با عنايت به عبارت روايت گونه مشهور كه «إنّ للقرآن بطناً ولبطنه بطناً الى سبعة أبطن»، صرفاً به شرح و بيان بطون قرآن پرداخته و به تفسيرظواهر توجّهى نداشته است.

از توجّهى كه مفسران و عارفان بعد از سده هفتم، به اين تفسير عرفانى داشته اند،به نيكى پيداست كه مقبوليت عامى نزد عارفان و اهل ذوق يافته استاين تفسيرافزون بر پذيرشى كه نزد بزرگان طريقت نقشبنديه (همچون خواجه احمد احرار،خواجه محمد پارسا، عبدالرحمن جامى، ملاحسين واعظ كاشفى، شيخ صفىكاشفى و...» داشته، نزد فرقه مولويه نيز از محبوبيّت بسيارى برخوردار بوده است.

تفسير شيخ نجم الدين رازى با همه شهرت و رواجى كه در سده هاى هشتم تادهم هجرى داشته، براى متأخران ابهامات و ترديدهايى را درپى داشته است.مهم ترين و مفصل ترين سخن را درباره اين تفسير، مستشرق سوئدى به نام فريتسماير در شماره 24 از مجلهDer Eslamبرقلم آورده است.