بزرگان ری جلد 1

او معتقد است كه اين تفسير (بحرالحقايق و المعانى) در واقع از آنِ شيخنجم الدين كبرى، استاد نجم رازى است و نجم دايه تنها تكميل كننده اين تفسيراستاستناد مرحوم ماير به نوشته مستنسخى ناشناس است كه بر نسخه اى ازكتابخانه داماد ابراهيم در استامبول، چنين مطلبى را مرقوم داشته استپس از ماير،كسانى همچون كارل بروكلمان، مرحوم مينوى، زرّين كوب و..اين ادّعا را به رأىقبول ديده اند.

امّا محمد حسين ذهبى درالتفسير و المفسرونچنين ادّعايى را نپذيرفته و اينتفسير را از آن نجم رازى، و تتمّه آن را متعلق به علاء الدوله سمنانى دانسته است.البته ذهبى هيچ مدركى براى اين گفته خود نقل نمى كندهانرى كربن نيز با استناد بهمطالعات و تطبيقات عثمان يحيى، بر آن است كه اين تفسير احتمالاً از سوره مائدهيا انفال به بعد از آن نجم رازى است و تتمّه آن را (پس از سوره طور) شيخ علاءالدوله سمنانى به انجام رسانيده است.

در باب صحت انتساب بحرالحقايق به نجم الدين رازى

همان گونه كه پيش از اين نيز ياد كرديم نسخه هاى تفسير تأويلى شيخ نجم الديندايه، با نام هاى گوناگون و حتى به نام نويسندگان ديگر در كتابخانه هاى مختلفجهان به ثبت رسيده استشايد يكى از عوامل اين آشفتگى ها اين بوده كهنجم الدين دايه خود در ابتدا يا ميانه كتاب خود، نامى و عنوانى براى آن ذكر نكردهاست و تمام نسخه هايى كه از اين تفسير اينك در دست است، بى هيچ مقدمه اى در

1محمد حسين الذهبى،التفسير و المفسرون، ج 2، ص 976.

2سيد حيدر آملى،جامع الاسرار و منبع الانوار، با تصحيحات و دو مقدمه از: هنرى كربن وعثمان اسماعيل يحيى، تهران: انجمن ايرانشناسى فرانسه و شركت انتشارات علمى وفرهنگى، چاپ دوم، 1368، صفحه بيست و دو تا چهل.