لطفا منتظر باشید ...
(اگر حضور حاضران نبود و حجّت به سبب وجود ياوران ، تمام نمى شد، افسار شتر خلافت را بر پشت آن مى
انداختم .) (40)
امـام خمينى (ره ) نيز بارها در سخنان خود به نقش مردم ، اشاره كرده اند و اين انقلاب و حكومت را پس از
عنايت الهى از آنِ مردم دانسته اند و خود را خدمتگزار مردم معرّفى نموده و استمرار حكومت را نيز در
گرو بيدارى و آگاهى مردم و در صحنه بودن آنان دانستند.هـمـان گـونـه كـه مـردم در تـشـكـيـل و پـايـدارى حـكـومـت عدل ، نقش اساسى دارند، در ادامه و بقاى
حكومت هاى ستمگر نيز بسى مؤ ثّرند.مـردم ، گـاهى با پذيرش ظلم و سكوت در برابر ستمگران ، سبب مى شوند تا آنان به جنايت هـاى خـود ادامـه
دهـنـد و گـاه نـيـز گـروهـى از هـمـين مردم ستمديده و مستضعف به همكارى با ستم پيشگان برمى خيزند و
با اين كار خود به استمرار حكومت آن ها كمك مى كنند.نـتـيـجـه ايـن كـه ، مـردم ، چـه در حـكومت صحيح و عادلانه و چه در حكومت فاسد و ظالمانه ، ركن اصـلى
مـحـسـوب مـى شـونـد و هـمـراهـى و هـمـكـارى آن هـا سـبـب تشكيل و دوام حكومت هاست ؛ چنان كه
رويگردانى آنان از هر حكومتى ، سبب سقوط آن مى گردد.به همين دليل ، اسلام از پيروان خويش خواسته همواره با معيارهاى الهى ، حامى رهبران شايسته باشند و
با بيعت و همكارى همه جانبه به تشكيل و بقاى حكومت اسلامى ، كمك كنند.
چگونگى تعيين حاكم اسلامى
پـس از تـبيين ضرورت ، اهداف ، ويژگى ها و اركان حكومت اسلامى ؛ اين پرسش مطرح مى شود كه تعيين حاكم ورهبر در جامعه اسلامى به چه كيفيّتى صورت مى پذيرد؟ آيا همچون نبوّت در اخـتـيار خدا و به نصب اوست ؟
يا به اختيار و انتخاب مردم است . به تعبير ديگر، آيا مقام امامت و رهبرى ، انتصابى است يا انتخابى ؟
در اين بخش ، به بررسى اين دو نظريّه مى پردازيم :
1 ـ نظريّه انتخابى
اهـل تـسنّن معتقدند تعيين رهبر و حاكم اسلامى ، در اختيار مردم است و براى اين مهم ، سه شيوه رابرگزيده اند:الف ـ تـعـيـيـن رهبر به وسيله اهل حل و عقد: به اين معنا كه پس از پيامبر(ص ) و يا خليفه اى از خـلفـا،
عـدّه اى از بـزرگـان و ريـش سفيدان جامعه جمع مى شوند و شخصى را به عنوان خليفه بـرمـى گـزيـنـنـد.پـس از ارتـحـال رسـول خـدا(ص ) خـليـفـه اوّل از اين راه به خلافت رسيد.ب ـ استخلاف : به اين معنا كه چنانچه حاكم و خليفه فعلى ، شخصى را به عنوان جانشين بعد از خـود
تـعـيـين نموده ، مردم را به بيعت با او وادار كند، آن شخص به عنوان رهبر شناخته خواهد شد. خليفه دوم
نيز از اين راه به خلافت رسيد.(41)ج ـ اسـتـيـلا بـا قـهـر و غـلبـه : اگـر كـسـى بـا زور و لشـكـركـشـى و قـتل و غارت ، قلدرى و سياست
بازى ، زمام امور مسلمانان را به دست گيرد، به عنوان امام مسلمين شـنـاخـتـه شـده و اطـاعـتـش بـر
مردم واجب است . (42) بنابراين اگر شخصى غير واجد شرايط رهبرى نيز در ميدان زور و ظلم و ستم ، گوى سبقت
بر ديگران را ربود و بر مردم مسلّط شـد، مـردم نـبـايـد عـليـه او قـيـام نـمـايـنـد؛ زيـرا ايـن
كـار گـرفـتـارى و خـونـريـزى بـه دنـبال دارد. (43) چنان كه خلفاى بنى اميّه و بنى عبّاس با اين روش ،
بر مسند خلافت و رهبرى جامعه اسلامى نشستند.دلايـل طـرفـداران ايـن نـظـريـّه (انـتـخـابـى )، بـيـشـتـر، رخـدادهـاى تـاريـخـى اسـت تـا
دلايـل عـقـلى و شرعى ! هم چنين به جاى در نظر گرفتن معيارها و شرايط اسلامى براى انتخاب حاكم اسلامى
غالباً منافع شخصى و اغراض سياسى ، مورد توجّه بوده است .
2 ـ نظريّه انتصابى
عـدّه اى ديـگـر مـعـتـقـدنـد؛ حاكم و رهبر جامعه اسلامى بايد از طرف خدا منصوب شود؛ زيرا همانگـونـه كـه در درس هـاى گـذشـتـه بـيـان شـد؛ حـقّ حـكـومـت و ولايـت در اصـل از آن خـداسـت و
