نقدی بر فلسفه ارسطوئی و غرب نسخه متنی

ما از همين طريق به مساحت آنها پى مى بريم و اينها را با شهود قطعى مى يابيم.

هم چنان كه مجموع زواياى داخلى مثلث كه مساوى دو قائمه است نيز از طريق احكام خطوط متوازى و اين كه دو زاويه متقابل به رأس، مساوى هم هستند و جمع بندى آنها، به دست مى آيند.

پس كشف قوانين رياضى يا از طريق حس صورت مى گيرد، يا از طريق قضاياى شهودى.

در جمع بندى اين قوانين يا از جزء به كل مى رسيم يا از كل به جزء و هيچ كدام از اينها، قياس ارسطوئى ناميده نمى شوند.

در نتيجه معلوم مى شود كه صورت برهان يقينى هم، منحصر به قياس نيست؛ زيرا برهان هاى رياضى يقينى هستند؛ اما قياسى نيستند.

همان گونه كه ارسطو(23) در منطقش تصريح مى كند، علوم تجربى از طريق استقراء به دست مى آيد؛ يعنى قياس در آن نقشى ندارد؛ اما در علوم رياضى به منظر ارسطو (كه اميد داشت قياس در آن نقشى داشته باشد) ثابت شد كه در كشف فرمول هاى آن واقعاً قياس، نقشى ندارد.

در اينجا ياد آورى سخن جان لاك(24) به جاست كه مى گويد «قياس، علم ما را بيشتر نمى كند و تنها آن را وسيله مبارزه قرار مى دهد».

وى مى افزايد:(25) «عالى ترين علم همان علم شهودى است» همان گونه كه(26) مى گويد: «قياس بزرگترين آلت عقل نيست» و در پايان همين بند ادامه مى دهد: «به گمان هر فردى در استدلالات رياضى، مشاهده مى شود كه علمى كه به دست مى آيد بدون حاجت به دستگاه قياسى با سرعت و وضوح حاصل مى شود».

خلاصه صورت قياس هم كه محور و نتيجه منطق ارسطوئى است، نقشى در پيدايش علوم و توسعه آن ندارد.

اكنون نيز، منطق ارسطوئى نه به عنوان مقدمه رياضيات و نه مقدمه تجربيات در هيچ دانشگاهى، تدريس نمى شود.

مقدمه هيچ علمى نيست و فكر را نيز از خطا، حفظ نمى كند.

برخلاف زمان قديم كه خيال مى كردند منطق، مقدمه علوم است و نيز فكر را از خطا مصون مى دارد.