رشد عقلى از نظر احاديث - خوارج از دیدگاه نهج البلاغه نسخه متنی

رشد عقلى از نظر احاديث

درباره ى لزوم تحصيل رشد عقلى احاديث پر ارج فراوانى از ناحيه ى پيشوايان بزرگ اسلام رسيده است و مخصوصا نهج البلاغه در بيش از 93 مورد از خرد و
خردمندان تمجيد و تجليل نموده است و محدثين بزرگ شيعه نظر به اهميت اين موضوع در كتابهاى گرانمايه ى حديث مانند بحارالانوار و اصول كافى و وافى فصل اول اين كتابها با به بحث در عقل و خرد اختصاص داده اند و به طور كلى مى توان اين احاديث را به دو دسته تقسيم كرد:

دسته اول در اهميت عقل و انديشه.

دسته دوم در بيان علائم و نشانه هاى عقل.

ما براى نمونه از هر يك از اين دو گروه احاديثى را خاطرنشان مى كنيم:

1- فيلسوف و متفكر ژرف انديش اسلام صدرالمتالهين شيرازى در شرح اصول كافى پيرامون عقل حديثى را از پيامبر "ص" بدين صورت گزارش مى دهد كه پيامبر اكرم به حضرت على "ع" فرمودند: هرگاه مردم براى تقرب به خداوند به اعمال نيك توجه كنند، تو به وسيله توجه به عقل به خداوند متعال تقرب پيدا كن. [ شرح اصول كافى ملاصدرا: يا على اذا تقربت الناس الى خالقهم بابواب البر فتقرب انت بعقلك. ]

2- و نيز آن بزرگوار فرمودند: خداوند نعمتى بالاتر از عقل ميان بندگان خود تقسيم نكرده است. [ اصول كافى ج 1 ص 12 حديث 11: ما قسم الله للعباد شيئا افضل من العقل. ]

3- حضرت امير فرمود: بهترين سرمايه ها عقل است.

4- باز حضرت رسول فرمود: خواب خردمند از شب زنده ندارى جاهل و سكون و سكوت عاقل از تلاش و فعاليت جاهل بهتر است. [ اصول كافى ج 1 ص 12 حديث 11: نوم العاقل افضل من سهر الجاهل و اقامه العاقل افضل من شخوص الجاهل. ]

بالاترين عبادت

حضرت صادق "ع" به هشام به حكم فرمودند:
خداوند به چيزى كه بالاتر از تعقل و انديشه ى صحيح باشد مورد عبادت قرار نگرفته است. [ اصول كافى ج 1 ما عبدالله بشى ء افضل من عقل. ]

از نظر اسلام بهترين مقياس براى سنجش شخصيت يك انسان نحوه ى تعقل و انديشه ى اوست نه اعمال و حركات چشمگير وى.

چه بسا نمازهاى فراوان و روزه هاى بى تاب كننده ى پى در پى و رنج هاى بسيار در راه انجام مراسم حج و صدقات و بخششها كه اگر بر اساس تعقل و طبق برنامه هاى عقلى انجام نگيرد نتيجه ى مطلوب ببار نياورد.