تجلیات حکمت معنوی در هنر اسلامی نسخه متنی

بنابر اين،هر صورتى مظهر معنايى است و از آن حكايت مى كند.اگر معنى،امرمتعالى باشد
صورت نيز رو به سوى تعالى دارد و به تعبيرى مى توان صورت محسوس نقاشى را شبه
متعالى نام نهاد و گاه صورت رو به تدانى دارد.اما به هر حال در ساحت هنرهر معنايى
سرانجام در صورت جلوه مى كند ⁽⁸⁾ .

نسبت معنى و صورت چون نسبت جان است به تن،در هر عالمى معنى و صورتى ديگر است.
چنانكه اعيان ثابته صور اسماء الهى اند و چون ابدانند نسبت به اسماء كه ارواح اين اعيانند و
چنانكه بدن قائم به روح است.عالم پايين مظهر عالم بالاست و بالاترين عوالم،به تعبير شاه
نعمت الله ولى عبارت است از«عالم معانى »و پس از اين «عالم ارواح »، «عالم مثال مطلق »و«عالم
شهادت مطلقه »در مراتب پايين است ⁽⁹⁾ .در شرح مطلب مى آورد:

«سر سفر تجلى وجودى،از
غيب هدايت الهيه،طلب كمال جلاء و استجلاءاست،و اول منازل،«عالم معانى »است و منزل
ثانى «عالم ارواح »،كه پس از عالم معانى است و ثانيا«عالم مثال مطلق »كه برزخى است ميان
ارواح و اشباح،و منزل رابع «عالم شهادت مطلقه »،و ظهور او اتم،به ترتيب منازل اربعه مذكوره
بود» ⁽¹⁰⁾ .شيخ اشراق قائل به عوالم چهارگانه انوار قاهره،انوار مدبره،برازخ و صور معلقه است.

چشم دل انسان در مراتب دل و جان رو به اين عوالم گشوده است.عرفا متناظر باعوالم براى
جان آدمى مراتبى قائل بوده اند.اين عوالم كه ساحات ظهور حقيقت انددر مقام هنر حقيقى و
مشاهده معنوى و روحانى به قوه خيال و صور خيالى ابداع مى شوند.