تجلیات حکمت معنوی در هنر اسلامی نسخه متنی

از نظر متفكران اسلامى،هر جذبه و الهامى اقتضاى كشف و شهودى دارد.كشف دراينجا
عبارت از ظهور مستور است در قلب و براى آن مراتبى است بر حسب ارتفاع تمام حجب يا
بعضى از آنها دون بعضى.پس كشف رفع حجاب است و در اصطلاح عرفااطلاع بر ما وراء
حجاب است از مكانى غيبى و امور خفيه و آن يا معنوى است و ياصورى.مراد از صورى،امورى
است كه در عالم مثال است
 از راه حواس پنجگانه و آن هم يا به طريق مشاهده است،مانند
ديدن و مكاشفه صور ارواح و انوار روحانيه را،و يا به طريق سماع است،مانند شنيدن حضرت
رسول ⁽¹⁰⁾ .و كشف صورى را«كشف مخيل »نيزگفته اند و(كشف مخيل)آن است كه انسان در
خواب يا واقعه بعضى از مغيبات را دريابدو نفس با وى در آن مشاركت نمايد و به قوت متخيله
آن را از خزانه خيال كسوت صورتى مناسب از محسوسات درپوشاند.اين را كشف مخيل
خوانند و هر حقيقت كه بر او كشف گردد
 آن را در كسوت خيال مناسب مشاهده كند.كشف
معنوى عبارت از كشفى است كه مجرد از صور حقايق باشد و عبارت از ظهور معانى غيبى و
حقايق عينى است.در اينجاآنچه را آدمى ديده باشد به عينه واقع شود كه به ديده روح بدون
تصرف خيال ديده وآنچه ديده در عالم شهادت واقع شود و كشف مجرد خوانند كه قوت
متخيله در آن هيچ تصرف ننمايد.و آن را لباس خيالى نپوشاند ⁽¹¹⁾ .

حال ببينيم خيال چيست؟
خيال عبارت است از عكس،صورت منعكس در چشم و آيينه و آب و شيشه و ديگراشياء شفاف
و يا صورتى كه در خواب ديده شود و يا در بيدارى،با غيبت شى ء محسوس و حضور صورت
شى ء در خيال شخص.در اينجا مراد از خيال هم صورتهاى خيالى است و هم قوه خيال.وراى
اين دو،خيال به معنى عالم خيال است.

در اين ابيات،خيال به معنى صورت خيالى و عكسى است كه در چشم خيال مى افتد. آدمى نقش خيال روى معشوق را بر كارگاه ديده مى كشد و اين آغاز گذشت از عشق طبيعى و
حسى است در لسان عرفا.

از نظر متفكران اسلامى،خيال نه تنها به معنى صورت خيالى است بلكه به معنى قوه خيال
نيز تلقى مى شود.قوه خيال يكى از حواس باطنى ⁽¹²⁾ است كه مدرك صورت جزئيه است،در
برابر عقل كه مدرك كليات است.پس حس و خيال با صورت جزئيات سر و كاردارند و عقل با
معنى كليات.و هم نيز در نظر فلاسفه با معانى جزئى سر و كار پيدا مى كند.