تجلیات حکمت معنوی در هنر اسلامی نسخه متنی

از طرفى،در سير متدانى تاريخ بشر در«ظاهر و خلق و مجاز»هنر بيش از پيش ظاهر پرست
مى شود ⁽⁴⁾ كه خود مانعى است براى كنده شدن انسان از عالم فانى.ازاينجاست كه بشر امروز
نمى تواند با اين هنر ديگر نيوشاى كلام الله باشد و در اين نيوشائى با اشارات و صور خيالى،
حقيقت و عالم غيب تفكر دينى را ابداع كند و به ظهور رساند وزبانش لسان الغيب باشد،و
اين عبارت است
 از مرگ هنر و هنرمندى و حق پوشى درصورت حجاب هنر كفر،كه با
مهجوريت و بى خانمانى و بى وطنى و گمگشتگى وسرگردانى هنرمند در عالم بى عالمى
ملازمه دارد،و هر قدر از حقيقت كه مقام ذات اوست يعنى بقاء بعد از فناء و رفع تعينات و ارتفاع
تعلقات و قرب بى واسطه به حقيقت،دور مى شود،بيشتر به اين افتادگى در عالم بى معنايى
دچار مى گردد.هنرمندى كه عالم كفر را ابداع مى كند اصرار بر همين تعلقات و تعينات و
كثرات و موجودات اين جهانى دارد كه همه در ضمن آن كه مظهر حقند حجاب حق نيز
هستند.

اما در برابر اين هنر و مقام مذموم انسانى ملازم آن،هنرى قرار مى گيرد كه بيشتر
مجلاى جمال حق تعالى است،و آن عبارت است از هنر دينى،هنرى كه مستلزم كمال و ايمان
و تعالى است.اين هنر در مقابله با هنر مرگ آلوده و زمينى جهان يونانى-رومى قد علم كرد و
مدتى قريب به هزار سال آن را به طاق نسيان سپرد،لكن تا آنجا كه هنر يونانى و به ويژه هنر
اساطيرى قابليت «مادگى »براى «صورت »هنر دينى داشت،باقى ماند بعضا نيز به وجهى
اختلاطى به حيات خويش ادامه داد.در حقيقت اين هنر در برابر سيطره هنر يونانى و سپس
هنر جديد هر قدربعد از انبياء و اولياء پيدا كرد،به هنر كفر نزديك شد و با آن آشتى كرد تا
آنكه بالكل وبالتمام به حجاب هنر كفر جديد كشيده شد.

دو صورت بارز هنر دينى،هنر مسيحى و هنر اسلامى است،كه آنها را مى توان به هنرحق و
حقيقت نبوى و ولوى تعبير كرد.البته نمى توانيم اين دو هنر را كه در تاريخ مسيحيت و اسلام
متحقق شده اند عين و مظهر تام و تمام حقيقتى بدانيم كه حضرت عيسى(ع)و حضرت
محمد(ص)مظهر آن بوده اند.اما آنچه لازم به تذكر است عبارت است از قرب اين هنرها به
حقيقت محمدى و حقيقت عيسوى و از آنجا قرب به حقيقتى است كه مقام ذات انسان و
ظهور حق به اسماء جمالى ⁽⁵⁾ است.طرح هنر مسيحى مجالى ديگر مى طلبد،در اين نوشته جز
به اجمال از هنر مسيحى سخنى به ميان نيامده است ⁽⁶⁾ .