تفسیر نمونه جلد 2

است «1».

احتمال ديگرى كه در تفسير اين آيه مى‏توان گفت (هر چند آن را در كلمات هيچ يك از مفسران نديده‏ايم) اين است كه عفو به همان معنى اول، يعنى مغفرت و گذشت از لغزش ديگران است، مطابق اين معنى، تفسير آيه چنين مى‏شود:" بگو بهترين انفاق، انفاق عفو و گذشت است".

با توجه به اوضاع اجتماعى عرب جاهلى و محل نزول قرآن، مخصوصا مكه و مدينه كه از نظر دشمنى و كينه‏توزى، و عدم گذشت، در حد اعلا بودند، اين احتمال چندان دور نيست، به خصوص اينكه شخص پيغمبر (ص) نيز نمونه كامل اين معنى بود، همان گونه كه اعلام عفو عمومى، نسبت به مشركان مكه كه سرسخت‏ترين و سنگدل‏ترين دشمنان اسلام بودند نشان مى‏دهد، و هيچ مانعى ندارد كه آنها سؤال از انفاق اموال كنند، ولى نياز شديد آنها به انفاق عفو، سبب شود كه قرآن آنچه را لازم‏تر است، در پاسخ بيان كند و اين يكى از شؤون فصاحت و بلاغت است كه گوينده پاسخ سؤال طرف را رها كرده و به مهمتر از آن مى‏پردازد.

در ميان اين تفاسير، تضادى وجود ندارد و ممكن است همه آنها در مفهوم آيه جمع باشد.

و بالاخره در پايان آيه مى‏فرمايد:" خداوند آيات خود را چنين بيان مى‏كند شايد تفكر و انديشه كنيد" (كَذلِكَ يُبَيِّنُ اللَّهُ لَكُمُ الْآياتِ لَعَلَّكُمْ تَتَفَكَّرُونَ).

و بلافاصله در آيه بعد، مركز اصلى فكر و انديشه را چنين بيان مى‏كند:" در دنيا و آخرت" (فِي الدُّنْيا وَ الْآخِرَةِ).

آرى بايد تمام كارها در زندگى مادى و معنوى، توأم با فكر و انديشه باشد، از

1) مجمع البيان، جلد 1، صفحه 316.