تفسیر نمونه جلد 2

هديه‏اى كه مناسب با شئون زن باشد، بعد از طلاق به او بپردازد ولى در پرداخت اين هديه، قدرت توانايى شوهر نيز بايد در نظر گرفته شود، و لذا در دنباله آيه مى‏گويد:" بر آن كس كه توانايى دارد به اندازه تواناييش، و بر آن كس كه تنگدست است به اندازه خودش هديه شايسته‏اى لازم است، و اين حقى است بر نيكوكاران" (عَلَى الْمُوسِعِ قَدَرُهُ وَ عَلَى الْمُقْتِرِ قَدَرُهُ مَتاعاً بِالْمَعْرُوفِ حَقًّا عَلَى الْمُحْسِنِينَ).

" موسع" به معنى توانگر، و" مقتر" به معنى تنگدست است (از ماده قتر به معنى بخل و تنگ نظرى نيز آمده است) مانند: (وَ كانَ الْإِنْسانُ قَتُوراً). «1»

بنا بر اين توانگران بايد به اندازه خود و تنگدستان نيز درخور توانايى‏شان اين هديه را بپردازند، و شئون زن نيز در اين جهت در نظر گرفته شده است.

جمله" مَتاعاً بِالْمَعْرُوفِ" مى‏تواند اشاره‏اى به همه اينها باشد يعنى هديه‏اى به طور شايسته و دور از اسراف و بخل، و مناسب حال دهنده و گيرنده.

از آنجا كه اين هديه اثر قابل ملاحظه‏اى در جلوگيرى از حس انتقام‏جويى و رهايى زن از عقده‏هايى كه ممكن است، بر اثر گسستن پيوند زناشويى حاصل شود، در آيه فوق آن را وابسته به روحيه نيكوكارى و احسان كرده و مى‏گويد: حَقًّا عَلَى الْمُحْسِنِينَ «2»:" اين عمل بر نيكوكاران لازم است" يعنى بايد آميخته با روح نيكوكارى و مسالمت باشد.

ناگفته پيدا است تعبير به" نيكوكاران" نه به خاطر اين است كه حكم مزبور جنبه الزامى ندارد بلكه براى تحريك احساسات خيرخواهانه افراد در راه انجام اين وظيفه است و گرنه همانطور كه اشاره شد اين حكم جنبه الزامى دارد.

نكته جالب ديگرى كه از آيه استفاده مى‏شود اين است كه: قرآن از هديه‏اى‏

1) سوره اسراء، آيه 100.

2)" حقا" مى‏تواند صفت" متاعا" بوده باشد، يا حال و يا مفعول مطلق براى فعل محذوفى-" متاعا" نيز مفعول مطلق است، براى جمله" وَ مَتِّعُوهُنَّ".