تفسیر نمونه جلد 2

در آخرين آيه مورد بحث كه آخرين آيه مربوط به مساله طلاق است، مى‏فرمايد:" اين چنين خداوند آيات خود را براى شما شرح مى‏دهد شايد انديشه كنيد" (كَذلِكَ يُبَيِّنُ اللَّهُ لَكُمْ آياتِهِ لَعَلَّكُمْ تَعْقِلُونَ).

بديهى است كه منظور از انديشه كردن و تعقل، آن است كه مبدأ حركت به سوى عمل باشد، و گر نه انديشه تنها درباره احكام، نتيجه‏اى نخواهد داشت.

از مطالعه در آيات و روايات اسلامى بدست مى‏آيد كه غالبا" عقل" در مواردى به كار مى‏رود كه" ادراك" و فهم با" عواطف و احساسات" آميخته گردد و به دنبال آن عمل باشد، مثلا اگر قرآن در بسيارى از بحثهاى خداشناسى نمونه‏هايى از نظام شگفت‏انگيز اين جهان را بيان كرده و سپس مى‏گويد ما اين آيات را بيان مى‏كنيم" لَعَلَّكُمْ تَعْقِلُونَ" (تا شما تعقل كنيد) منظور اين نيست كه تنها اطلاعاتى از نظام طبيعت در مغز خود جاى دهيد زيرا علوم طبيعى اگر كانون دل و عواطف را تحت تاثير قرار ندهد و هيچگونه تاثيرى در ايجاد محبت و دوستى و آشنايى با آفريدگار جهان نداشته باشد ارتباطى با مسائل توحيدى و خداشناسى نخواهد داشت.

و همچنين است اطلاعاتى كه جنبه عملى دارد، در صورتى" تعقل" به آنها گفته مى‏شود كه" عمل" هم داشته باشد در تفسير" الميزان" «1» مى‏خوانيم كه تعقل در زمينه‏اى استعمال مى‏شود كه به دنبال درك و فهم، انسان وارد مرحله عمل گردد و آياتى مانند: (وَ قالُوا لَوْ كُنَّا نَسْمَعُ أَوْ نَعْقِلُ ما كُنَّا فِي أَصْحابِ السَّعِيرِ)" دوزخيان مى‏گويند اگر گوش شنوا داشتيم و تعقل مى‏كرديم در صف اهل جهنم نبوديم" «2» يا آيه (أَ فَلَمْ يَسِيرُوا فِي الْأَرْضِ فَتَكُونَ لَهُمْ قُلُوبٌ يَعْقِلُونَ بِها)" آيا در زمين سياحت‏

1) الميزان جلد 2 صفحه 250- 249.

2) سوره ملك، آيه 10.