تفسیر نمونه جلد 2

مردم كوچ مى‏كنند شما هم كوچ كنيد اشاره لطيفى به اين معنى است.

در واقع قرآن با اين بيان دستور مى‏دهد كه همه مردم بدون استثناء نخست به عرفات بروند و از آنجا به مشعر الحرام و سپس به سرزمين منى كوچ كنند. «1»

دستور استغفار در ذيل آخرين آيه فوق اشاره به اين است كه از خداوند طلب آمرزش تمام گناهان را كنند و از آن افكار و خيالات جاهلى كه مخالف روح مساوات و برابرى حج است كنار روند و يادآور مى‏شود كه اگر دست بردارند خداوند غفور و رحيم است.

بايد توجه داشت كه" افاضه" از ماده" فيض" در اصل به معنى جريان و ريزش آب است و از آنجا كه وقتى مردم به طور دسته جمعى از جايى به نقطه ديگرى با سرعت حركت مى‏كنند بى‏شباهت به يك نهر جارى نيست اين تعبير به كار مى‏رود.

4- ارتباط آيات‏

در اينكه چه رابطه‏اى ميان" ابتغاء فضل اللَّه" (فعاليتهاى تجارتى) و مساله وقوف در" عرفات" و حركت از آن به سوى" مشعر الحرام" و سپس" منى" وجود دارد كه در آيات فوق در كنار هم قرار گرفته ممكن است اشاره به اين نكته باشد كه تلاش اقتصادى اگر براى خدا و زندگى آبرومندانه باشد آن هم يك نوع عبادت است همچون مناسك حج يا اينكه نقل و انتقال زوار از مكه به عرفات و از آنجا به مواقف ديگر مستلزم هزينه‏ها و خدماتى است و اگر هر گونه كار و خدمت و مزد گرفتن در اين ايام ممنوع و حرام باشد مسلما زوار خانه خدا سخت به زحمت مى‏افتند.

و لذا اين طور در كنار هم قرار داده شده، يا اينكه مبادا پرداختن به فعاليتهاى اقتصادى شما را از ذكر خدا و از توجه به عظمت اين مواقف دور سازد.

1) تعبير به" ثم" نشان مى‏دهد كه بعد از افاضه و كوچ كردن از عرفات به مشعر الحرام از آنجا (به سرزمين منى) كوچ كنند.