تفسیر نمونه جلد 2

قوانينى كه در تشريع آسمانى و تعليمات انبياء وجود داشته است تسليم در برابر آنها جنبه" اختيارى" دارد و تنها افراد با ايمان هستند كه به خاطر تسليم در مقابل آنها شايسته نام" مسلمان" مى‏باشند البته سرپيچى از اين قوانين نيز بالمال دست كمى از سرپيچى از قوانين آفرينش ندارد كه اين هم باعث انحطاط و عقب‏ماندگى و يا نابودى است.

و از آنجا كه جمله" اسلم" در آيه فوق اشاره به معنى وسيع اسلام است كه هر دو قسمت را در بر مى‏گيرد و لذا مى‏فرمايد: جمعى از روى اختيار تسليم مى‏شوند (طوعا) مانند مؤمنان و جمعى از روى اجبار (كرها) مانند كافران نسبت به قوانين تكوينى، بنا بر اين معنى آيه اين است كه كافران با اين كه از قبول اسلام در برابر بخشى از فرمانهاى خدا سرباز زده‏اند ناچار به قبول بخش ديگر شده‏اند، پس چرا آنها در برابر همه قوانين الهى و دين و آيين حق يك باره تسليم نمى‏شوند.

احتمال ديگرى كه در تفسير آيه مى‏باشد و بسيارى از مفسران آن را ذكر كرده‏اند و در عين حال منافاتى با آنچه در بالا گفتيم ندارد اين است كه افراد با ايمان در حال رفاه و آرامش از روى رغبت و اختيار به سوى خدا مى‏روند، اما افراد بى ايمان تنها به هنگام گرفتارى و مشكلات طاقت‏فرسا به سوى او مى‏شتابند و او را مى‏خوانند و با اين كه در حال معمولى شريكهايى براى او قايل مى‏شوند در آن لحظات سخت و حساس جز او كسى را نمى‏شناسند و نمى‏خوانند.

از آنچه گفته شد معلوم شد كه" من" در جمله" مَنْ فِي السَّماواتِ وَ الْأَرْضِ" هم شامل موجودات عاقل مى‏شود و هم غير عاقل (و به اصطلاح اين واژه كه مخصوص موجودات عاقل است به عنوان تغليب به معنى گسترده‏ترى اطلاق شده است) و" طوعا" اشاره به موجودات عاقل و مؤمن است و" كرها" اشاره به كافران و موجودات غير عاقل.