7 . آمِنُوا بِاللَّهِ وَ رَسُولِهِ وَ أَنْفِقُوا مِمَّا جَعَلَكُمْ مُسْتَخْلَفِينَ فِيهِ فَالَّذِينَ آمَنُوا مِنْكُمْ وَ أَنْفَقُوا لَهُمْ أَجْرٌ كَبِيرٌ. 8 . وَ ما لَكُمْ لا تُؤْمِنُونَ بِاللَّهِ وَ الرَّسُولُ يَدْعُوكُمْ لِتُؤْمِنُوا بِرَبِّكُمْ وَ قَدْ أَخَذَ مِيثاقَكُمْ إِنْ كُنْتُمْ مُؤْمِنِينَ. 9 . هُوَ الَّذِي يُنَزِّلُ عَلى عَبْدِهِ آياتٍ بَيِّناتٍ لِيُخْرِجَكُمْ مِنَ الظُّلُماتِ إِلَى النُّورِ وَ إِنَّ اللَّهَ بِكُمْ لَرَؤُفٌ رَحِيمٌ. 10 . وَ ما لَكُمْ أَلاَّ تُنْفِقُوا فِي سَبِيلِ اللَّهِ وَ لِلَّهِ مِيراثُ السَّماواتِ وَ الْأَرْضِ لا يَسْتَوِي مِنْكُمْ مَنْ أَنْفَقَ مِنْ قَبْلِ الْفَتْحِ وَ قاتَلَ أُولئِكَ أَعْظَمُ دَرَجَةً مِنَ الَّذِينَ أَنْفَقُوا مِنْ بَعْدُ وَ قاتَلُوا وَ كُلاًّ وَعَدَ اللَّهُ الْحُسْنى وَ اللَّهُ بِما تَعْمَلُونَ خَبِيرٌ. ترجمه 7 - به خدا و پيامبرش ايمان بياوريد، و از آنچه شما را در [بهره ورى و آبادانى ] آن جانشين [خود] ساخته است هزينه كنيد؛ پس كسانى از شما كه ايمان آوردند و انفاق نمودند، پاداشى بزرگ خواهند داشت. 8 - و شمارا چه شده است كه به خدا [آن گونه كه بايسته و شايسته است ] ايمان نمى آوريد، با اين كه پيامبر شما را فرامى خواند تا به پروردگارتان ايمان بياوريد؛ و بى گمان [او پيش از اين نيز از راه ارزانى داشتن خرد و فطرت ] اگر ايمان داريد، از شما پيمان گرفت؟! 9 - اوست آن كسى كه بر بنده [برگزيده ]اش نشانه هاى روشنى فرو مى فرستد تا شما را از تاريكى ها به سوى روشنايى بيرون برد؛ و به يقين خدا نسبت به شما رؤوف و مهربان است. 10 - و شما را چه شده است كه در راه خدا انفاق نمى نماييد با اين كه ميراث آسمان ها و زمين تنها از آن خداست؟! آن كسى از شما كه پيش از پيروزى انفاق نمود و [در راه خدا] پيكار كرد، [هرگز با ديگران ] برابر نيست؛ چنين كسانى از آنان كه پس از آن انفاق نمودند، و جهاد كردند، بلندمرتبه تر هستند و خدا به هر كدام [از اين دو گروه ] نيكوترين [پاداش ] را نويد داده است؛ و خدا به آنچه انجام مى دهيد آگاه است. تفسير فراخوان قرآن به سوى دو راز نيك بختى و رستگارى در آيات چندگانه پيش قرآن شريف فراتر از بيست وصف از اوصاف پديدآورنده توانا و دانا و فرزانه هستى را به تابلو برد و انديشه هاى مترقى و كمال جو را به سوى سرچشمه همه والايى ها و زيبايى ها توجّه داد، اينك روى سخن را به همه انسان ها مى كند و آنان را به دو اصل انسان پرور و دو راز نجات و نيك بختى فرا مى خواند. نخست مى فرمايد: آمِنُوا بِاللَّهِ وَ رَسُولِهِ شما اى خردمندان و كمال طلبان! به خدا و پيام آورش ايمان آوريد و با اقرار به يكتايى خدا و صفات جمال و جلال او و اخلاص به بارگاهش، پيام آسمانى و پيامبرش را گواهى كنيد و بكوشيد تا آن گونه كه او برنامه مى دهد طرح زندگى بيفكنيد. و از آنچه خدا شما را در بهره ورى و آبادسازى آن جانشين ديگران ساخته است، انفاق كنيد. به باور «حسن» منظور اين است كه: از دارايى هايى كه خدا از گذشتگان به شما به ارث داده است، در راه حق و عدالت هزينه نماييد. با اين بيان خداى فرزانه به انسان ها توجه مى دهد كه آنچه از نعمت مال و امكانات و قدرت و وسايل پيشرفت در دست ما مى باشد، همه و همه پس از مدتى به نسل هاى آينده به ارث مى رسد و اين ها در حقيقت امانت هايى بيشتر نيستند كه به زودى به ديگران سپرده مى شوند؛ درست همان سان كه از ديگران به ما رسيده اند، بنابراين بايد از آن ها بهره ور گرديد و آن ها را وسيله رشد و پيشرفت قرار داد. پس از اين فراخوان جهان شمول و سعادت آفرين در اشاره به پاداش اين دو كار شايسته و اوج بخش مى فرمايد: وَ أَنْفِقُوا مِمَّا جَعَلَكُمْ مُسْتَخْلَفِينَ فِيهِ پس آن كسانى از شما انسان ها كه به راستى ايمان آورند و از ثروت ها و دارايى هاى خويش در راه خدا هزينه نمايند، برايشان پاداش بزرگ و ماندگار و پرشكوهى خواهد بود. سپس در انگيزش آنان به سوى ايمان و اخلاص در قالب پرسشى انديشاننده و توبيخ آميز مى فرمايد: فَالَّذِينَ آمَنُوا مِنْكُمْ وَ أَنْفَقُوا لَهُمْ أَجْرٌ كَبِيرٌ پس آن كسانى از شما انسان ها كه به راستى ايمان آورند و از ثروت ها و دارايى هاى خويش در راه خدا هزينه نمايند برايشان پاداش برزگ و ماندگار و پرشكوهى خواهد بود. سپس در انگيزش آنان به سوى ايمان و اخلاص در قالب پرسشى انديشاننده و توبيخ آميز مى فرمايد: وَ ما لَكُمْ لا تُؤْمِنُونَ بِاللَّهِ وَ الرَّسُولُ يَدْعُوكُمْ لِتُؤْمِنُوا بِرَبِّكُمْ و شما را چه مى شود و چه چيزى راه را بر شما بسته است كه در پرتو دليل ها و برهان هاى روشن و روشنگر، به يكتايى خدا و بى همتايى او ايمان نمى آوريد؟ آن هم در حالى كه پيامبر شما را براى ايمان آوردن به خدا - در پرتو خرد و فطرت توحيدگرايى كه در دنياى وجود شماست - فرا مى خواند! وَ قَدْ أَخَذَ مِيثاقَكُمْ إِنْ كُنْتُمْ مُؤْمِنِينَ و اين در حالى است كه او پيش از اين از راه ارزانى داشتن خرد و فطرت خداجويانه و كمال طلبانه - اگر آماده حق پذيرى و گرايش به حق باشيد - از شما پيمان گرفته است. با اين بيان آيه شريفه از همه خردمندان مى پرسد: اگر شما به راستى در انديشه حق طلبى و ترقى خواهى هستيد؟ اينك كه با آمدن قرآن و پيامبر نشانه هاى حق آشكار گرديده است، چه عذرى براى عدم گرايش به حق داريد؟ آيا دليل ها و برهان هاى خردپسند و قانع كننده در برابر شما نيست و آيا چراغ فروزان عقل و فطرت خداجويانه در كنار نشانه هاى ظاهرى و دعوت روشنگرانه قرآن و پيامبر كافى نيست كه به فراخوان او پاسخ مثبت دهيد و به خدا ايمان آوريد؟ در سومين آيه مورد بحث مى افزايد: هُوَ الَّذِي يُنَزِّلُ عَلى عَبْدِهِ آياتٍ بَيِّناتٍ لِيُخْرِجَكُمْ مِنَ الظُّلُماتِ إِلَى النُّورِ اوست آن خدايى كه آيات روشن و روشنگرش را بر بنده برگزيده اش محمد (ص) فرو فرستاد و دليل ها و برهان هاى آشكارى ارائه فرمود، تا شما را از تاريكى هاى شرك و بيداد و تيره گى هاى تعصب و دنباله روى و نادانى به سوى روشنايى توحيد و تقوا و دانش و ايمان رهنمون گردد. به باور پاره اى منظور اين است كه: تا خدا شما را به بركت قرآن و دليل هاى روشنگر آن از ظلمت ها و تيره گى هاى كفر و شرك به سوى نور ايمان راه نمايد و شما را توفيق نجات دهد و به لطف و مهر خويش راهنمايى كند. امّا به باور پاره اى، تا پيامبر شما را در پرتو دعوت آسمانى و نجات دهنده اش از ظلمت شرك و بيداد به سوى روشنايى ايمان و آزادى راه نمايد. وَ إِنَّ اللَّهَ بِكُمْ لَرَؤُفٌ رَحِيمٌ و بى گمان خدا نسبت به شما رؤوف و مهربان است. آرى، اين نشانه مهر و رأفت اوست كه پيامبرش را به سوى مردم برمى انگيزد و دليل ها و برهان ها و راهنمايانى را به سوى آنان گسيل مى دارد تا آنان را به راه نيك بختى و نجات هدايت كند. از ديدگاه پاره اى دو واژه «رؤوف» و «رحيم» دربردارنده يك معنا هستند و به خاطر تأكيد آمده اند. امّا به باور پاره اى ديگر اين دو واژه از نظر مفهوم و محتوا تفاوت دارند، چرا كه واژه نخست به مفهوم احسان و نيكى به شخصى زيان ديده و زيان رسيده است، امّا واژه دوم نعمت بخشيدن به نيازمند مى باشد. گفتنى است كه آيه شريفه نشانگر پوچى پندار جبرگرايان است، چرا كه آيه نشانگر آن است كه هدف از فرود قرآن آگاهى بخشيدن به مردم و ايمان آوردن آنان است، و اين به مفهوم آن است كه مردم مى توانند آزادانه بينديشند و پس از مقايسه و سنجش و شناخت راه ايمان و تقوا و حق گرايى و عدالت را برگزينند، و اين يعنى اختيار و آزادى. در آخرين آيه مورد بحث در انگيزش انسان ها به انفاق و نيكى و انجام كارهاى خداپسندانه مى فرمايد: وَ ما لَكُمْ أَلاَّ تُنْفِقُوا فِي سَبِيلِ اللَّهِ وَ لِلَّهِ مِيراثُ السَّماواتِ وَ الْأَرْضِ و شما را چه شده است كه در راه خدا انفاق نمى كنيد و در راه تقرب به بارگاه او، از نعمت هايى كه او به شما ارزانى داشته است در راه حق و عدالت هزينه نمى نماييد در حالى كه همه ثروت ها و امكانات اين جهان براى او مى ماند و همه مردم، جهان را بدرود مى گويند و مى روند؟ چرا؟ راستى چرا انفاق نمى كنيد؟ بدين سان اين فراز از آيه شريفه انسان ها را ترغيب مى كند كه از ثروت هاى خويش پيش از آنكه از دست شان برود بهره ور گردند و به محرومان بهره رسانند و در راه خداپسندانه هزينه كنند. آن گاه در بيان برترى پيشگامان در انفاق و اخلاص مى افزايد: لا يَسْتَوِي مِنْكُمْ مَنْ أَنْفَقَ مِنْ قَبْلِ الْفَتْحِ وَ قاتَلَ آن كسانى كه پيش از پيروزى پيامبر و مسلمانان بر استبداد مكّه انفاق كردند تا هزينه مبارزه را تأمين نمايند، و خود نيز در راه حق پيكار نمودند، با آن كسانى كه پس از فتح مكّه چنين كردند، اين دو گروه جهادگر و انفاق كننده با هم برابر و يكسان نيستند. أُولئِكَ أَعْظَمُ دَرَجَةً مِنَ الَّذِينَ أَنْفَقُوا مِنْ بَعْدُ وَ قاتَلُوا اين گروه مقامشان از كسانى كه پس از فتح مكه انفاق كردند و جهاد نمودند برتر و بالاتر است، چرا كه جهاد و انفاق در آن مرحله سخت تر و حساس تر بود. به باور «شعبى» منظور فتح «حديبيه» است نه مكّه. در ادامه آيه روشنگرى مى كند كه: امّا هر دو گروه مورد لطف خدا هستند و در بهشت پرطراوت و زيباى او خواهند بود و بدين سان هر دو گروه را در نويد پاداش و مهر يكسان مى نگرد: وَ كُلاًّ وَعَدَ اللَّهُ الْحُسْنى و خدا به هر كدام از اين دو گروه وعده نيك و نويد پاداش پرشكوه مى دهد، گرچه از نظر اندازه و شكوه نعمت ها با هم متفاوتند و موقعيت و مقام پاره اى برتر از ديگران است. وَ اللَّهُ بِما تَعْمَلُونَ خَبِيرٌ و خدا به آنچه انجام مى دهيد بيناست، هم از انفاق شما آگاه است و هم از جهاد و اخلاص و فداكاريتان. به همين جهت پاداش او بر اساس نيت ها و بينش ها و اخلاص ها و باطن ها خواهد بود نه ظاهرسازى ها و شعارها.
لطفا منتظر باشید ...
