روش تجزيه اى - حکومت حکمت نسخه متنی

روش تجزيه اى

در اين روش بخشى يا جزئى از نهج البلاغه يا برخى خطبه ها و سخنان، يا نامه ها و مكتوبات، يا حكمتها و كلمات قصار گزينش مى شوند و مورد بررسى و شرح قرار مى گيرند. اين روش همانند روش ترتيبى است، با اين تفاوت كه بخشى يا جزئى مورد بررسى و شرح واقع مى شود. طبيعى است كه آن بخش يا جزء را مى توان از جنبه ها و جهات مختلف مورد تامل و دقت قرار داد و از آن درس آموخت و بدان هدايت يافت. مزيت عمده ى اين روش آن است كه مى توان
خطبه، نامه، يا حكمت مورد نياز را مطالعه و غور كرد و زمانى طولانى براى مرور نياز نيست، در حالى كه مرور و مطالعه ى ترتيبى زمان بسيار مى طلبد.

روش موضوعى

در اين روش، موضوعى خاص مورد نظر قرار مى گيرد و به نهج البلاغه عرضه مى شود و كليه ى مطالبى كه مستقيم يا غيرمستقيم موضوع مورد نظر را تبيين مى نمايد، بررسى مى شود و دسته بندى مى گردد و جمع بندى آن مطالب ارائه مى شود. بدين ترتيب مى توان مباحث مختلف تربيتى، اعتقادى، اجتماعى، سياسى، اقتصادى و... را مورد بررسى قرار داد. از مزيتهاى اين روش آن است كه كمتر دچار پراكندگى موضوعى مى شود و مى توان به جمع بندى در موضوعى خاص دست يافت و جوانب مختلف يك موضوع را مورد بررسى قرار داد و تبيينى نسبتا كامل درباره ى يك موضوع انجام داد. با اين روش مى توان به نظريات و ديدگاههاى امام على "ع"- تجسم اسلام ناب و جامع- درباره ى موضوعى خاص پى برد و با روش و سيره ى آن حضرت در موضوعات مورد نظر آشنا شد. در اين روش سخنان و مواضع امام "ع"- كه از موارد گوناگون استخراج مى شود- يكديگر را معنا و تفسير مى كنند و جهت صحيح را در برداشت از نهج البلاغه نشان مى دهند، زيرا نهج البلاغه مجموعه اى يكپارچه و پيكرى واحد است كه سراسر آن هماهنگ و ابتدا و انتهاى آن يكسان است، به بيان ابن ابى الحديد معتزلى:

'اگر كسى با تامل و دقت در نهج البلاغه بينديشد، همه ى آن را آبى زلال از يك سرچشمه، برخوردار از يك روح و جوهر و داراى يك طرز و سبك مى يابد، عينا مانند جسمى ساده و بسيط كه هيچ جزء آن در ماهيت با ديگر اجزاء اختلافى ندارد، همانند قرآن كريم كه اول آن چون وسط آن و وسط آن مانند آخر آن است و همه ى سوره ها و كل آيات آن در سرچمشه و روش و
طريقه و فن و سياق و بافت، مانند هم و يكسان و يكپارچه اند.' [ شرح ابن ابى الحديد، ج 10، صص 129-128. ]

اين ويژگى بى نظير و شگفت نهج البلاغه، زمينه ى لازم را براى مراجعه ى موضوعى و مطرح كردن درد و مشكل و گرفتن درمان و راه حل، آماده ساخته است.

البته در روش موضوعى از آثار انجام يافته به دو روش ديگر بى نياز نيستيم و آنها به عنوان ابزارهاى كمكى اين روش را يارى مى دهند.