حدود مسجدالحرام
((مسجدالحرام )) از قديميترين مساجد است . عظمت و قداست اين مسجد، از همه مساجد بيشتراست . ((مسجدالحرام )) تنها مسجدى است كه در قرآن كريم از آن به عظمت و شوكت نام
برده شده است . خداوند در قرآن كريم مى فرمايد:(يا اَيُّهَالَّذينَ امَنُوا اِنَّما المُشْرِكُونض نَجِسٌ فَلايَقْرِبُوا المَسْجِدِالحَرامَ بَعْدَ عامِهِمْ
هذا...).[96]و نيز مى فرمايد: (لَقَدْ صَدَقَ اللّه رَسُولَهُ الرُّءْيا بِالحَقِّ لَتَدْخُلَنَّ المسجدالحرام
...)[97]و لازم است قبل از هر موضوعى ، حدود مسجدالحرام مشخص شود.از بعضى روايات استفاده مى شود كه حضرت ابراهيم و حضرت
اسماعيل عليهماالسّلام سجدالحرام را از طرف مشرق به صفا و مروه محدود كرده اند.[98]پس از تحقيق و تفحّص راجع به اين موضوع ، نتيجه مى گيريم كه مسجدالحرام ابتدا
داراى محدوده و فضاى مشخصى بوده است . و
دليل روشن آن اين است كه در قرآن كريم فرموده است :(فلا يقربوا المسجدالحرام )؛ يعنى : ((مشركين نبايد به مسجدالحرام نزديك شوند)).و يا مى فرمايد: ((لتدخلنّ المسجدالحرام )؛ يعنى : ((تا
داخل در مسجدالحرام شوند)).امر نمودن خداوند به اينكه مشركين نبايد به مسجدالحرام نزديك شوند و همچنين
داخل شدن رسول خدا و همراهان او به مسجدالحرام ، مستلزم اين است كه محدوده مسجدالحرام
مشخص بوده باشد. پس مسجدالحرام در ابتدا داراى حدود مشخصى بوده است هرچند اكنون آن
محدوده اصلى ، نامشخص است .براى مسجدالحرام پس از ظهور اسلام و بخصوص در زمان خليفه دوم ، فضاى معيّنى در
نظرگرفته شد و پيرامون آن ديوار كشيدند. همچنين بعد از خليفه دوّم ، در زمان خليفه
سوم و سپس در دوران حكومت عباسيان ، در فضا مساحت مسجدالحرام تغييراتى انجام گرفت
و مسجد را بزرگتر بنا كردند. اين تغييرات ادامه پيدا كرد تاكنون كه
آل سعود مساحت مسجد را به بيش از 356 هزار متر مربع افزايش داده اند.