موارد خمس - درس هایی از احکام اسلامی نسخه متنی

بـدانـيـد هـر چـيـزى را كـه بـه دسـت آورديـد پـنـج يـك آن بـراى خـدا و رسول خدا و خويشان او و يتيمان و مسكينان و در راه ماندگان است .

موارد خمس

در هـفـت چـيـز خـمس واجب است : كه عبارتند از: منفعت كسب ، معدن ، گنج ، غنايم جنگى ، جواهرى كه بـه واسـطـه فـرو رفـتـن در دريـا بـه دسـت مـى آيـد، مال حلال مخلوط به حرام و زمينى كه كافر ذمّى از مسلمانان بخرد.(4)

1 ـ خمس منفعت كسب :

يـكـى از مـوارد هـفـتـگـانـه خـمـس كـه بـيـشـتـر افـراد جـامـعـه مشمول آنند، خمسِ چيزى است كه از خرج سال انسان و خانواده اش زياد بيايد.

مـكـلف بـايـد پـس از گـذشـت يـك سـال از اوليـن درآمـدى كـه بـه دسـت آورده اسـت ، خـمـس امـوال اضـافـه بـر مـخـارج سـال گـذشـتـه را بـپـردازد. از ايـن رو، ابـتـداى سـال بـراى كشاورز، اولين محصولى است كه برداشت مى كند؛ براى كارمند اولين حقوقى است كـه دريافت مى كند؛ براى كارگر، اولين مزدى كه مى گيرد و براى مغازه دار، اولين معامله اى كه انجام مى دهد.(5)

مواد غذايى كه انسان از درآمد سال براى مصرف سالش خريده ، مانند برنج ، روغن و چاى اگر در آخر سال زياد بيايد، بايد خمس آن را بدهد.

اگـر نـياز انسان از اثاثيه اى كه براى منزل خريده برطرف شود، واجب است خمس آن را بدهد، مثل آن كه يخچال بزرگترى بخرد و به يخچال قبلى نياز نداشته باشد.

جهيزيه اى كه به طور متناوب تهيه مى شود، خمس ندارد به شرط آنكه نتواند يكجا جهيزيه را تـهـيـه نـمـايـد؛ و مـجـبـور بـاشـد هـر سـال مـقـدارى از آن را تـهـيـه كـنـد، يـا در مـنـطـقـه مـحـل سـكـونـتـش ، مـعـمـولاً هـر سال مقدارى از جهيزيّه دختر را تهيه مى كنند، به طورى كه تهيه نكردن آن عيب است . (م 1781 و 1794 و 1777)

مالى كه از راه هاى زير به دست بيايد خمس ندارد:

مالى كه از ميّت به انسان ارث برسد؛ چيزى كه به انسان بخشيده اند؛ مالى كه به عنوان خمس يا زكات يا صدقه دريافت كرده است ؛ مهريه اى كه زن مى گيرد. (م 1753 و 1754)

2 ـ معدن :

اگـر مـحـصـول آنچه در عرف مردم (معدن ) ناميده مى شود، به حدّ نصاب برسد خمس دارد. معادن طـلا، نـقـره ، سـرب ، مـس ، نـفـت ، زغـال سـنـگ ، فـيـروزه ، عـقـيـق و نـمـك از ايـن قبيل اند.

اگـر مـحـصـول آنـچـه از مـعـدن پـس از كـسـر مـخـارج ، بـه دسـت آمـده ، بـه قـيـمـت 105 مثقال نقره يا 15 مثقال طلا برسد، بنابر احتياط واجب بايد 15 آن به عنوان خمس پرداخت شود.

(م 1798 و 1799)

3 ـ گنج :

گـنـج ، مـالى اسـت كـه در زمـين ، درخت ، كوه يا ديوار پنهان شده باشد و كسى آن را پيداكند و طورى باشد كه به آن گنج گويند. اگر قيمت گنجِ يافت شده ، پس از كسر مخارج به 105 مثقال نقره سكه دار يا 15

مثقال طلاى سكه دار برسد، خمس دارد.

(م 1806 و 1808)

4 ـ غنيمت :

اگـر مـسـلمـانـان بـه امر امام معصوم (ع )با كفّار جنگ كنند و غنايمى به دست آورند، پس از كسر مـخـارج حـمـل و نـقل آن و سهم خاص امام معصوم (ع )(6) و نيز كسر مقدارى را كه امام (ع )صلاح مى داند به مصرفى برساند، بقيه آن به مسلمانان مى رسد و خمس دارد. (م 1828)