ديه عقل - دیه، یا، مجازات مالی نسخه متنی

ديه عقل

1) ديه عقل ;

2) زوال عقل با ضربه سر ;

3) برگشت عقل و ديه آن ;

4) مرجع تشخيص برگشت عقل در صورت اختلاف .

1) ديه عقل

شرع مقدس براى عقل ديه كامل قائل شده ومنظور اين است كه اگر عقل در اثر ضربه يا جنايتى زايل شود, جانى بايد به مجنى عليه ديه كامل بپردازد و اگر مقدارى از عقل از بين رفته به نسبت حساب و به همان مقدار ديه پرداخت مى شود, البته در بقيّه اعضاى بدن جاى قصاص است, ولى در اين بخش كه جزء منافع بدن مى باشد, قصاص نيست و بايد در صورت عمد و يا غير عمد ديه پرداخت شود .

2) زوال عقل با ضربه به سر

در مورد زوال عقل با ضربه به سر, خواه ضربه زخم ايجاد كند و يا استخوان را بشكند, در هر صورت ديه آن به ديه عقل اضافه مى شود; يعنى اگر در اثر ضربه, عقل كسى زايل شود, بايد ديه كامل براى عقل بپردازد و براى ضربه وارد, كه هر اثرى را در سر گذاشت ديه پرداخت شود; بنابراين اگر سر هم بشكند, بايد ديه زخم يا شكستگى ايجاد شده علاوه بر ديه عقل پرداخت شود و جاى تداخل نيست كه ديه اغلظ گرفته شود .

3) برگشت عقل و ديه آن

ديه عقل ديه كامل انسان است. اما اگر در اثر ضربه, عقل كسى زايل شود, ولى بعد از مدتى عقل كاملاً برگردد, در اينجا بايد ديه اى كه اخذ شده پس داده شود و اگر اخذ نشده, به جاى ديه كامل, ارش پرداخت شود .

4) مرجع تشخيص برگشت عقل در صورت اختلاف

ديه عقل (كه ديه كامل است) براى زوال عقل در نظر گرفته شده, اما اگر عقل زايل شده برگردد, ولى مجنى عليه مدعى عدم برگشت باشد و جانى هم قبول داشته باشد, بحثى نيست, اما اگر جانى مدعى برگشت باشد و مجنى عليه ادعاى عدم برگشت عقل را داشته باشد, در اين صورت, مجنى عليه به دو طبيب حاذق يا كارشناس مربوط كه آن دو هم طبيب باشند. معرفى و آنان دقيقاً معاينه و از نظر علمى و پزشكى اعلام مى دارند كه عقل برگشته يا خير و نظر آنها مطاع است, اما اگر متخصّصان و پزشكان مورد نظر از تشخيص واقعى درباره برگشت يا عدم برگشت عقل اظهار عجز كنند و يا اينكه متخصّصان اختلاف نظر پيدا كنند و عده اى معتقد باشند كه عقل برگشته و عده اى انكار كنند, در اين صورت, ديگر مراجع تشخيص از نظر شرعى, خبرگان نيستند, بلكه بايد از طريق ديگر دعوا را فيصله داد, لذا بايد جانى سوگند ياد كند كه ادعاى او مبنى بر برگشت عقل صحت دارد و در اين صورت, ارش پرداخت شود و اگر جانى حاضر به سوگند نبود, حرف مجنى عليه مقدم است و او سوگند ياد مى كند كه عقل برنگشته و بايد جانى ديه را بپردازد. البته اينكه قول جانى را مقدم داشتند, به خاطر اينكه مجنى عليه ظاهراً .

سالم تلقى مى شود و الا جاى اختلاف نبود, لذا قول جانى مقدم است و اگر دليلى بر ادعاى خود دارد, مى تواند سوگند ياد كند و به جاى ديه ارش بپردازد .

ب) ديه حس شنوايى(1)

1) از بين بردن حس شنوايى هر دو گوش ديه كامل دارد (در مرد هزار دينار و در زن پانصد دينار) .

2) از بين بردن حس شنوايى يك گوش, نصف ديه كامل دارد و فرقى بين ضعف و قوت شنوايى دو گوش نيست .

3) اگر كسى فاقد شنوايى يك گوش باشد و در اثر جنايت, شنوايى گوش ديگر را از دست بدهد, نصف ديه دارد .

4) اگر خبره نظر داد كه حس شنوايى بر نمى گردد و يا اميد برگشت داد, امّا پس از انتظار مدتى, شنوايى برنگشت, ديه كامل داده مى شود .

5) اگر شنوايى قبل از دريافت ديه برگردد,ارش دارد و اگر بعد از دريافت ديه برگردد, ديه مسترد نمى شود .

6) اگر مجنى عليه قبل از دريافت ديه بميرد, ديه ثابت است .

7) اگر كسى هر دو گوش را ببرد و شنوايى هم از بين برود,دو ديه كامل لازم است (دوهزار دينار در مرد و هزار دينار در زن) .

8) اگر با بريدن يك گوش, شنوايى از بين برود, ديه جنايت وشنوايى هر دو اخذ مى شود .

9) اگر با جنايت ديگرى حس شنوايى از بين برود, هم ديه جنايت و هم ديه شنوايى لازم است .

10) اگر خبره نظر دهد كه شنوايى از بين نرفته,ولى در مجراى آن مانعى ايجاد شده كه مانع شنوايى است, ديه كامل دارد .

11) هرگاه كودك در اثر كر شدن لال شود; علاوه بر ديه لال شدن, با نظر حاكم ارش تعيين مى شود (البته منظور اين است كه بر اثر جنايت كر شود كه بعداً نتواند صحبت كند و لال شود) .

12) در صورت وجود اختلاف بين جانى و مجنى عليه, در صورتى كه با نظر خبرگان يا آزمايش موضوع روشن نشود, مجنى عليه با قسامه ديه را دريافت مى كند .

13) در صورتى كه نقصى در شنوايى ايجاد شود,گوش سالم را با گوش معيوب مقايسه و آزمايش مى كنند و هر درصدى كه شنوايى كم شده, به همان نسبت ديه اخذ مى شود .

توضيح: طريقه آزمايش در كتب فقهى ذكر شده و با توجه به دستگاههاى جديد و پيشرفت علوم پزشكى از طريق اطباى متخصص, اقدام و مقدار شنوايى و نقص آن معلوم و ديه تعيين مى شود .

14) اگر كسى سبب پاره شدن پرده گوش ديگرى شود, محكوم به پرداخت ارش است .