ف‍ق‍ه‌ الاس‍لام‍ی‌ نسخه متنی

و - آداب وسنن اسلام در تربيت كودكان

1 - اسلام ،خير وخوبى نسبت به فرزندان را توصيه مى كندودستور مى دهد آنها را دوست بدارند وبه وعده هايى كه به آنهامى دهند وفا كنند. در حديثى از پيامبرصلى الله عليه وآله رسيده است: "كودكان رادوست بداريد وبر آنها رحم گيريد، وهرگاه چيزى به آنها وعده كرديدبه وعده خود وفا كنيد، كه آنها گمان مى كنند شما روزى آنها رامى دهيد."(424)

ودر حديثى از امام صادق عليه السلام پيرامون پاداش كسى كه فرزندان خود را دوست دارد آمده است: "خداوند بر بنده خود به سبب محبت فراوان او نسبت به فرزندش رحم مى گيرد."(425)

2 - از رحمت نسبت به كودكان است بوسيدن آنها كه پيامبر آن راتشويق كرده است واين هنگامى بود كه مردى نزد حضرت آمدوعرض كرد: من هرگز فرزندم را نبوسيده ام ،وچون رفت پيامبرصلى الله عليه وآله فرمود: "اين مرد نزد من از اهالى دوزخ است."(426) ودر حديث ديگرى از پيامبرصلى الله عليه وآله نقل شده است: "هر كه فرزند خود را ببوسد خداوندحسنه اى براى او بنويسد."(427)

چنين است برابرى ميان كودكان وعدم تمايز ميان آنها، پيامبرصلى الله عليه وآله مردى را ديد كه يكى از دو پسرش را مى بوسد وديگرى را رهامى كند، پيامبرصلى الله عليه وآله به او فرمود: "آيا ميان آن دو برابرى بر قرارنمى كنى."(428)

3 - از دوستى به كودكان است اداى حقوق آنها كه شرع آنها را به تفصيل بيان كرده است. مردى خدمت پيامبرصلى الله عليه وآله رسيد وعرض كرد:يا رسول اللَّه حق فرزند من بر من چيست؟ پيامبرصلى الله عليه وآله فرمود: "نام نيك بر او نهى، وخوب تربيتش كنى، واو را در جايگاه )اجتماعى(پسنديده اى قرار دهى."(429)

پيامبر در اين باره الگوى مسلمانان است، در روايت آمده است كه حضرت صلى الله عليه وآله نماز ظهر را با مردم گزارد ودو ركعت پايانى را سبك برگزار كرد، چون پيامبر فارغ شد مردم گفتند: آيا در نماز چيزى پيش آمد؟ فرمود: )چه چيزى؟( گفتند دو ركعت پايانى نماز را سبك برگزار كردى، پيامبر فرمود: "آيا گريه كودك را نشنيديد؟"(430)

4 - نيكى پدر به پسر در آينده به صورت نيكى پسر به پدر بازتاب مى يابد. پيامبرصلى الله عليه وآله فرمود: "خداوند بر كسى رحم كند كه فرزندش رادر نيكى رساندن به او يارى رساند، گفتند: چگونه فرزند را در نيكى رساندن به خودش يارى رساند؟ فرمود: آنچه را براى او مقدور است از او مى پذيرد، واز آنچه براى او مقدور نيست در مى گذرد، واو راخسته نمى كند، واو را در شرمندگى نيافكند".(431)

5 - اسلام براى تربيت، سه مرحله مقرر كرده است وهر مرحله هفت سال است. امام صادق عليه السلام مى فرمايد: "بچه هفت سال بازى مى كند، وهفت سال سواد وقرآن مى آموزد، وهفت سال حلال وحرام را مى آموزد."(432)

ونيز مى فرمايد: "بگذار فرزندت به شش سالگى برسد وسپس هفت سال او را نزد خود نگهدار وچنان كه مى خواهى او را ادب كن،اگر پذيرفت وشايستگى يافت چه بهتر، والا او را رها كن."(433)

پيامبرصلى الله عليه وآله مى فرمايد: "هر كه فرزندش را ببوسد خداوند براى اويك حسنه مى نويسد، وهر كه او را شاد كند خداوند در قيامت شادش كند، وهركه به فرزند خود قرآن آموزد پدر ومادرش فرا خوانده مى شوند ودو حلّه بر آن دو پوشانده مى شود كه نور آن دو، چهره بهشتيان را روشن مى گرداند."(434)

ونيز پيامبرصلى الله عليه وآله مى فرمايد: "كودك، هفت سال ارباب است وهفت سال بنده وهفت سال وزير، اگر در بيست ويك سالگى دراخلاق و رفتار رضايت بخش بود چه بهتر، والاّ رها مى شود وتو نزدخداوند معذورى."(435)

6 - اسلام بر والدين ضرورى دانسته تا علم دين )فرهنگ وشريعت(را به كودكان خود بياموزند. امير المؤمنين در وصيتى براى امام حسن- كه بهترين الگوى تربيت شايسته است - مى فرمايد: "من به عللى دروصيت به تو پيشدستى كردم، اگر اجل به من مهلت نداد )تا اين كه مى گويد( و ترسم هوى وهوس وفتنه هاى دنيا پيش از من به تو رسد،و تو سخت و سركش شوى، قلب نوجوان همچون زمين خالى است،آنچه در آن افكنده شود مى پذيرد، ولذا پيش از آن كه قلبت سخت گردد وانديشه ات مشغول شود، به ادب كردن تو اقدام كردم."(436)