تفسیر کوثر جلد 4

احمد بن فارس و ثعلب و ابن درستويه وجزايرى، مؤلف كتاب فروق اللغات، را نام برد. اين گروه معتقدند الفاظى كه مترادف به نظر مى رسد، اگر دقت شود، فرق هاى ظريفى ميان آنها وجود دارد، به گونه اى كه هركدام مورد استعمال خاص خودش را دارد، و اساساً بسيارى از الفاظى كه مترادف قلمداد مى شوند اوصاف گوناگون يك اسم اند.

ابن فارس مى گويد: گاهى يك چيز به نام هاى گوناگون ناميده مى شود، مانند: سيف، مهنّد و حسام. آنچه ما مى گوييم اين است كه نام، يكى است كه همان سيف است و بقيه صفات آن هستند، و عقيده ما اين است كه هر صفتى از آنها معنايى غير از ديگرى دارد .

و نيز درباره افعالى چون مضى و ذهب و انطلق ، يا قعد و جلس ، يا رقد و نام مى گويد: در قعد معنايى است كه در جلس نيست، و همين طور بقيه افعال، و اين عقيده ابوالعباس احمد بن ثعلب است. (1)

از سوى طرفداران اين نظريه كتاب هاى مستقلى نيز نوشته شده است; از جمله الفروق اللغوية از ابوهلال عسكرى و فروق اللغات از نورالدين جزايرى كه هر دو به طور مستقل چاپ شده اند، و اخيراً دو كتاب را در هم ادغام كرده و به نام معجم الفروق اللغوية چاپ كرده اند.

ما تصور مى كنيم اگر منظور از مترادف كلماتى باشد كه مى توانند در جمله جايگزين يكديگر شوند ــ اگر چه با دقت بسيار مى توان ميان آنها تفاوت اندكى پيدا كرد ــ الفاظ مترادف در زبان عربى بسيار است; ولى اگر منظور از مترادف، كلماتى باشد كه به طور دقيق معناى واحدى دارند و هيچ گونه تفاوتى ميان آنها نيست، الفاظ مترادف در زبان عربى اندك است اما نمى توان به كلى آن را انكار كرد; زيرا ممكن است از سوى دو قبيله دو اسم با يك مفهوم خاص تعيين شود كه دقيقاً به

1 ـ المزهر، ج 1، ص 404.