تفسیر کوثر جلد 4

3ـ غنمتم از غُنْم و غنيمة به معناى هر مالى و سودى كه به دست آيد، چه در جنگ و چه در غير جنگ و شامل كليه درآمدها از هر نوع مى باشد.

4ـ يوم الفرقان روز جدايى، و منظور از آن روزى است كه جنگ بدر در آن اتفاق افتاد و باعث جدايى حق از باطل شد.

5ـ يوم التقى الجمعان روزى كه دو گروه با هم درگير شدند. واين مربوط به جنگ بدر مى باشد و بنابراين، بدل از يوم الفرقان است.

تفسير و توضيح

آيه (41) واعلموا انما غنمتم من شيئى فأن لله خمسه ...: طبق اين آيه هر غنيمتى كه براى انسان حاصل شود خمس دارد; يعنى انسان بايد يك پنجم درآمد آن را در مواردى كه در اين آيه ذكر شده مصرف كند. البته اين آيه در مورد غنائم جنگى در جنگ بدر نازل شده; ولى اختصاص به غنائم جنگ بدر ندارد بلكه شامل تمامى چيزهايى مى شود كه بتوان به آن غنيمت گفت; چون بارها گفته ايم كه نزول يك آيه در مورد خاص باعث محدود بودن حكم آيه نمى شود بلكه حكم آيه عموميت دارد و به اصطلاح مورد مخصص نمى شود. اين مسأله در غالب آيات احكام وجود دارد و آنها در مورد خاصى نازل شده اند و شأن نزول ويژه اى داشته اند ولى عموميت حكم آنها از ضروريات دين بوده است.

از اين گذشته در روايات بسيارى كه از طريق اهل بيت رسيده است مفهوم غنيمت تعميم داده شده و موارد متعددى براى آن گفته شده است. فقهاى شيعه نيز به پيروى از اين روايات معتبر، آن موارد را به شرح زير برشمرده اند:

1ـ غنائم جنگى; در صورتى كه با اذن پيامبر و يا امام معصوم باشد و اگر بدون اذن باشد تمام آن انفال است و به حاكم اسلامى برمى گردد.

2ـ درآمدهايى كه از طريق كسب و تجارت به دست مى آيد (البته پس از كسر هزينه سالانه)

3ـ معادن; از قبيل معادن طلا و نقره و آهن و نفت و جز آن ; 4ـ گنج; و آن مالى است كه انسان در يك جاى بدون صاحب پيدا مى كند ; 5ـ اموال به دست آمده از طريق غواصى; مانند جواهر و لؤلؤ و مرجان و صدف كه با غواصى از دريا به دست مى آيد ; 6ـ مال مخلوط به حرام و اين در صورتى است كه مال انسان آلوده به حرام باشد و صاحب مال و عين آن مشخص نباشد ;