لطفا منتظر باشید ...
دانشمندان بزرگ جهانى مى خواهند مولا اميرالمومنين را معرفى كنند و به ديگران بشناسانند يا كتاب نهج البلاغه را؟ ما با كدام مونه و با چه سرمايه اى مى خواهيم در اين وادى وارد شويم؟
ما درباره ى شخصيت على بن ابيطالب از حقيقت ناشناخته ى او صحبت كنيم يا با شناخت محجوب و مهجور خود؟!
اصلا على عليه السلام يك بشر ملكى و دينوى است كه ملكيان از او سخن گويند، يا يك موجود ملكوتى است كه ملكوتيان او را اندازه گيرى كنند؟
پيام حضرت امام خمينى قدس سره به كنگره ى هزاره ى نهج البلاغه
دانشمندان و اهل فضيلت و عارفان و اهل فلسفه با همه ى فضايل و با همه ى دانش ارجمندشان آنچه از آن جلوه ى تام حق دريافت كرده اند در حجاب وجود خود و در آيينه ى محدود نفسانيت خويش است و مولا غير از آن است.
پس اولى آن است كه از اين وادى بگذريم و بگوييم على بن ابيطالب فقط بنده ى خدا بود و اين بزرگ ترين شاخصه ى او است كه مى توان از آن ياد كرد، و پرورش يافته و تربيت شده ى پيامبر عظيم الشان است و اين از بزرگ ترين افتخارات اوست.
پيام حضرت امام خمينى قدس سره به كنگره ى هزاره ى نهج البلاغه
دانشمندان و نهج البلاغه
نهج البلاغه از ديدگاه دانشمندان شيعه
نهج البلاغه در كلام امام خمينى
و اما كتاب نهج البلاغه، كه نازله ى روح اوست، براى تعليم و تربيت ما خفتگان در بستر منيت و در حجاب خود و خودخواهى خود معجونى است براى شفا و مرهمى است براى دردهاى فردى و اجتماعى و مجموعه اى است داراى ابعادى به اندازه ى ابعاد يك انسان و يك جامعه ى بزرگ انسانى از زمان صدور آن تا هر چه تاريخ به پيش رود.
و اين كتاب "نهج البلاغه" را به جوامع بشرى معرفى نموده و عرضه داريد كه اين متاعى است كه مشترى آن انسان ها و مغزهاى نورانى است. [ پيام امام خمينى قدس سره به كنگره ى هزاره ى نهج البلاغه. ]
ما مفتخريم كه كتاب نهج البلاغه، كه بعد از قرآن بزرگ ترين دستور زندگى مادى و معنوى و بالاترين كتاب رهايى بخش بشر است و دستورات معنوى و حكومتى آن بالاترين راه نجات است، از امام معصوم ما است. [ وصيت نامه ى سياسى الهى. ]
نهج البلاغه در رهنمودهاى مقام معظم رهبرى، حضرت آيت ا... خامنه اى
درباره ى توجهى كه بايد به نهج البلاغه پيدا كنيم، مى خواهم هشدار بدهم: ما اين
توجه را امروزه كم داريم، مثل اينكه نمى دانيم چه گنجينه ى معرفت بى پايانى در اين كتاب وجود دارد، يا هنوز براى مردم ما- حتى محققين- اهميت دستيابى به منبع عظيم اين كتاب بى نظير به طور كامل كشف نشده است. [ سخنان مقام معظم رهبرى در كنگره ى پنجم نهج البلاغه، 1364. ]
نهج البلاغه يك اثر فوق العاده هنرى است و از لحاظ زيبايى كلمات و شيوايى معتبر است و ما هيچ گوينده ى فارسى و هيچ نويسنده و هنرمند و شاعرى را در زمان خود و در هيچ زمانى سراغ نداريم كه بتواند با زبان شيواى على عليه السلام حرف بزند، اما در عين حال مى شود جملاتى را انتخاب كرد كه اجمالا معانى را بفهماند. هر چه ما پيش رويم و هر چه با متن نهج البلاغه آشناتر شويم، ظرافت ها و زيبايى هايش را بيشتر حس مى كنيم. [ سخنان مقام معظم رهبرى در جمع دانش آموزان شركت كننده در مسابقات نهج البلاغه، 1365. ]
امروز شرايطى مشابه شرايط حكومت دوران اميرالمومنين عليه السلام است. پس روزگار، روزگار نهج البلاغه است. امروز مى شود از ديدگاه دقيق و نافذ اميرالمومنين عليه السلام به واقعيت هاى جهان و جامعه نگاه كرد و بسيارى از حقايق را ديد و شناخت و علاج دردها را پيدا كرد. همين است كه به نظر ما امروز از هميشه به نهج البلاغه محتاج تريم. [ سخنان مقام معظم رهبرى در كنگره ى چهارم نهج البلاغه، 1363. ]
همه ى مسلمان ها به عنوان احياى يك ميراث بى نظير اسلامى بايد نهج البلاغه را زنده كنند و اين احيا نه فقط به معناى كثرت چاپ- كه زياد هم چاپ شده- بلكه به معناى كار كردن و تحقيق كردن در زمينه ى آن است، همچنان كه در زمينه ى قرآن كريم كار شده، تفسيرهاى زيادى نوشته شده است، درباره ى نهج البلاغه هم بايد اين كارها انجام گيرد.
همان طور كه قرآن خوانده مى شود، نهج البلاغه هم بايد خوانده شود. چون تالى و دنباله ى قرآن است. همان طور كه مسلمان ها خودشان را موظف مى دانند با قرآن انس پيدا كنند و ندانستن قرآن را براى خود نقص مى شمارند، ندانستن نهج البلاغه هم بايد نقص به حساب بيايد. [ سخنان مقام معظم رهبرى در كنگره ى پنجم نهج البلاغه، 1364. ]
نهج البلاغه در كلام علامه طباطبايى
آنچه براى دانشمندان چشمگير است ادب علمى است كه انسان در زندگى صاحب نهج البلاغه مشاهده مى كند، يعنى با آنكه در دل، درياى بيكرانى از علوم مختلف را انباشته داشته، چگونه در دوران زندگى پيامبر اسلام حضرت ختمى مرتبت حضرت محمد بن عبدالله صلى الله عليه و آله و سلم هيچ گونه سخنى در هيچ زمينه به زبان نياوردند و تنها در برابر پيامبر اسلام گوش بودند كه فقط مى شنيدند. و اين براى يك فيلسوف، بزرگ ترين درس است كه بايد در هر زمينه ادب علمى خود را حفظ نمايد و اگر به يك ابتكار علمى دست يافت در برابر استاد اظهار وجود ننمايد و اين خود بزرگ ترين روش اخلاق فلسفى است كه در برابر يك كشف علمى خود را نبازد و اين بزرگ ترين درسى است كه از نهج البلاغه يك فيلسوف مى تواند استفاده نمايد. [ قسمتى از پيام علامه طباطبايى به كنگره ى هزاره ى نهج البلاغه، 27/ 2/ 60. ]
گفتار علامه شيخ آقابزرگ تهرانى درباره ى نهج البلاغه
علامه متتبع و كتابشناس نامى، شيخ آقابزرگ تهرانى، در جلد چهارم كتاب گرانقدرش ''الذريعه'' تحت عنوان ''ترجمه ى نهج البلاغه'' مى نويسد:
''بعد از انقطاع وحى الهى كتابى از نظر اعتماد مانند نهج البلاغه تدوين نشده است. كتابى كه راه صحيح علم و عمل را به انسان نشان مى دهد و پرتوى از علم الهى بر آن تابيده و بوى عطر سخنان پيغمبر اكرم صلى الله عليه و آله و سلم از آن مى تراود.
نهج البلاغه صدف مرواريدهاى حكمت و گنجينه ى ياقوت هاى سخن است.
مواعظى كه طى خطبه هاى آن ديده مى شود و نامه هاى حضرت، تار و پود
دل ها را به سوى خود مى كشد. كلمات قصار آن نيز ضامن سعادت دنيا و آخرت است. طالبان حقايق را به ديدن گمشده ى خود ارشاد مى كند و فرزانگان را به راه سياست و سيادتشان رهبرى مى نمايد.
كتابى كه داراى چنين ارزشى است، جا دارد كه انديشمندان در پيشگاهش زانو زنند و كاوشگران آن را مورد مطالعه و بررسى قرار دهند. و شايسته است كه پيرامون آن كتاب ها و رساله ها نوشته شود، تا همه يا بعضى از مطالب آن روشن گردد و به زبان هاى ديگر هم ترجمه شود، تا اهل هر زبانى كفى از آن دريا بردارند.''
همچنين در جلد چهاردهم كتاب ''الذريعه'' زير عنوان نهج البلاغه مى نويسد:
''نهج البلاغه از لحاظ اشتهار و مقام والا و ارزش و جايگاه بلندى كه دارد همچون آفتاب نيمروز است. چقدر زشت است كه خردمند بينا سوال كند آفتاب تابان چيست؟ با اين كه مى بيند پرتو آن سرتاسر جهان را فراگرفته است. نهج البلاغه نيز چنين است، زيرا شهرت آن شرق و غرب عالم را پر كرده و نام آن به گوش جهانيان رسيده است.
از تعليمات نهج البلاغه كليه ى افراد بشر استفاده مى برند، چون مطالب اين كتاب از معدن وحى الهى صادر شده است. نهج البلاغه در تبليغ و تعليم، برادر قرآن كريم است و دواى درد هر دردمند و بيمار و دستورالعملى است براى به دست آوردن سعادت دنيا و سيادت آخرت، با اين فرق كه قرآن را حامل وحى الهى بر قلب پيغمبر امين صلى الله عليه و آله و سلم نازل كرده است و نهج البلاغه انشاء باب مدينه ى علم پيغمبر و حامل وحى او، يعنى سيدالموحدين و امام المتقين اميرالمومنين على عليه السلام من رب العالمين است...'' [ سيدرضى مولف نهج البلاغه، ص 227. ]
علامه سيد هبه الدين شهرستانى، فقيه و اسلام شناس نامدار شيعه
... دانشمندان بسيارى نهج البلاغه را ستوده و اعتراف كرده اند كه مطالب عاليه ى آن در حد اعجاز است، چنانكه عقول ايشان از عظمت برق لامعى كه از خطبه ها و مزاياى جملات آن مى درخشد به حيرت مى افتد.
تعجب ادبا تنها به ملاحظه ى انسجام الفاظ نهج البلاغه نيست و دهشت و تحير دانشمندان نيز به اين نيست كه معانى بليغ آن به سر حد اعجاز رسيده، بلكه شگفتى و تحير آنان همه و همه در تنوع مقاصد و منظورهاى گوناگونى است كه در خطبه ها و كلام آن وجود دارد و امام عليه السلام از عهده ى بيان آنها به خوبى برآمده و برترى شخصيت خويش را بر همگان آشكار كرده است. [ پيرامون نهج البلاغه، علامه سيد هبه الدين شهرستانى، ترجمه ى عباس ميرزاده ى اهرى، چاپ سوم. ]
علامه امينى، دانشمند مجاهد شيعه، صاحب كتاب عظيم الغدير
... اسلام بدون شمشير على بن ابيطالب عليه السلام بر پاى نايستاد و لشكر شرك جز بر اثر قدرت و صولت او منهزم نگرديده است و خداى بزرگ، كعبه ى بيت الحرام را از آلودگى بت ها جز به دست او پاك نفرموده و زنگارهاى شبهه و كفر، جز به بيانات و براهين او- كه در نهج البلاغه ى شريفش مندرج است- زدوده نشده است. [ الغدير، ج 5. ]
استاد شهيد مرتضى مطهرى، متفكر، خطيب و متكلم بزرگ اسلامى
سخن على عليه السلام براى او وسيله بوده، نه هدف. او نمى خواسته است به اين وسيله يك اثر هنرى و يا يك شاهكار ادبى از خود باقى گذارد.
بالاتر از همه اين كه سخنش كليت دارد و محدود به زمان و مكان و افراد معين نيست. مخاطب او انسان است و به همين جهت، نه مرز مى شناسد و نه زمان...
نهج البلاغه از همه ى جهات متاثر از قرآن و در حقيقت فرزند قرآن است. [ سيرى در نهج البلاغه، ص 30. ]
علامه محمدتقى جعفرى
آن روز كه نهج البلاغه ى على بن ابيطالب عليه السلام بى طرفانه و با دقت رسيدگى شود، از تمام مكتب هاى اجتماعى و اخلاقى و اقتصادى و فلسفى بى نياز خواهيم شد . [ نگاهى به على عليه السلام، ص 65. ]
علامه محمدتقى شوشترى، شارح نهج البلاغه
كتاب كان الله رصع لفظه
حوى حكما كالدر ينطق صادقا
فلا فرق الا انه غير منزل
بجوهر آيات الكتاب المنزل
فلا فرق الا انه غير منزل
فلا فرق الا انه غير منزل
علامه حسن زاده آملى
كلمات اميرالمومنين على عليه السلام نه فقط از حيث بلاغت، نهج البلاغه است بلكه در جميع شوون و امور حيات انسانى نهجى قويم و طريقى مستقيم است.
نهج البلاغه كتابى است كه اگر در آن به ترتيب حروف تهجى از الف تا ياء در هر يك از معارف حقه ى الهى بحث و فحص گردد، اصول و امهاتى را حائز است كه هر اصلى خود شجره ى طيبه ى فروع و اثمار بسيار است. [ انسان كامل از ديدگاه نهج البلاغه، ص 23. ]
علامه محمدباقر محمودى، صاحب كتاب نهج السعاده فى مستدرك نهج البلاغه
من از آغاز، علاقه بسيارى به نهج البلاغه داشتم و هرگاه كه غمگين مى شدم، مطالعه ى اين كتاب، آرامش روحى عجيبى به من مى داد، طورى كه تمام غم هايم را فراموش مى كردم... [ ميراث ماندگار، ج 3، ص 93. ]
استاد محمدرضا حكيمى، نويسنده و محقق
كلام جاودانه ى ''نهج البلاغه''، جوششى است از سرچشمه ى بى انقطاع الهى، كه به ''امر
رب'' خود مى جوشد. اين كلام، تقرير دوباره اى است از حقايق تجسم يافته ى ''قرآن كريم'' و از علوم ''وحى محمدى'' و شناخت هاى قرآن و تعاليم اسلامى. [ كلام جاودانه، ص 155. ]
اين درياى نهج البلاغه است. ما مثل آن بيمارى هستيم كه يك نسخه كامل از يك طبيب حاذق در جيب خود يا در طاقچه ى اتاق خود دارد، اما در عين حال لاى آن نسخه را باز نمى كند و به آن عمل نمى كند و از آن بيمارى دايما رنج مى برد. قرن هاى متمادى نهج البلاغه را داشتيم، اما از آن استفاده نكرديم و از معارف آن بهره نبرديم و بيمارى هاى فردى و اجتماعى خود را براى خودمان نگه داشتيم. اين آن تاسف و افسوس بزرگى است كه هر كس با نهج البلاغه آشنا بشود در دلش جا خواهد گرفت.
حضرت آيت ا... خامنه اى
