علوم قرآنى چيست ؟مـقـصـود از عـلوم قـرآنـى ، عـلومـى اسـت كـه بـراى فـهـم و درك مـعـانـى كـلام خـدا، قـبـل از آنبـه عنوان مقدمه بايد آموخته شود.(1) تعدادى از علماى اسلام به شرح مباحث عـلوم قـرآنـى پـرداخـتـه وايـن عـلوم را بـه تـفـكيك مورد بحث قرار داده اند. در شمارش اين علوم بـرخـى ، عـناوين كلى را ذكركرده و برخى با احصاى جزئيات ، گاهى آن علوم را تا 80 مورد نيز دانسته اند.(2) مابراى رعايت اختصار بهتعدادى از عناوين مهم آن اشاره مى كنيم :1 ـ نـزول قـرآن : درايـن مـبـحـث ، دربـاره مـعـنـاى وحـى و الهـام ، كـيـفـيـت نزول وحى و زمان شروعنزول قرآن و مانندآن بحث مى شود.2 ـ مـكـى و مـدنـى : بـحـثـى اسـت در مـورد مـكان نزول آيات ؛ كه چه آياتى در مكه و چه آياتى درمدينهنازل شده و اصلا ملاك مكى و مدنى بودن آيات در چيست ؟3 ـ شناخت سوره و آيه : بحثهايى در مورد تعداد آيات و سور و حروف و كلمات قرآن ، تقديم و تـاءخـّر سـورههـا، عـلت نـامـگـذارى سـوره هـا، شـنـاخـت اوليـن و آخـريـن آيـات نازل شده و ...4 ـ جـمـع و تـدويـن قـرآن : شامل بررسى زمان جمع آورى آيات و تاءليف آنها، تدوين قرآن در زمـان رسولاكرم (ص )، نقش خلفا در تاءليف قرآن و جمع آورى مصاحف مختلف 5 ـ رسم الخط و كـتـابـت قرآن : بحثهايى درمورد سرگذشت رسم الخطهاى مختلف قرآن ،نسخه شناسى قرآن ، تاريخ نقطه گذارى و اعراب گذارى در قرآن .6 ـ قـرائات و تـجـويـد: بـحـث دربـاره بـه وجـود آمـدن قـرائت هـاى مـخـتـلف و عـلل آن ، بـحـث ازجايز بودن يانبودن اين قرائت ها و روش صحيح خوانى قرآن و توضيحاتى پـيـرامـون قـرائت هـاىهـفـتـگـانـه و رعـايـت نـكـات تـجـويـدى ، شامل موارد وقف و ابتدا، انواع ادغام و...7 ـ غـريـب القـرآن : مـراد از ايـن بـحـث ،بـحـث دربـاره لغـات مـشـكـل قرآن و يا برخى از تركيباتىاست كه افراد بحسب معلومات و سابقه ذهنى خود، هر يك به نحوى از آن تعبير مى كنند.(3)8 ـ ناسخ و منسوخ : در مورد اين كه دانسته شود كه چه آياتى ، حكم آيات ديگر را نسخ كرده و خود جايگزينآنها شده اند.9 ـ اسـبـاب نـزول : بـيـان شـرح وقـايـع و اتـفـاقـهـايـى اسـت كـه آيـات بـه مـنـاسـبـت آنـهـانازل شده است .10 ـ محكم و متشابه : براى شناخت آيات متشابه و ارجاع آنها به آيات محكم است .11 ـ اعـجاز قرآن : بحث پيرامون جهات مختلف معجزه بودن قرآن است چه از لحاظ ادبى و چه از لحاظ پيشگوئيهايى تاريخى ، علمى و ...
رابطه علوم قرآنى و تفسير
برخى از نويسندگان بحثهاى علوم قرآنى ، تفسير رانيز از جمله مباحث علوم قرآنى و در عرض ديـگـر مسائلآن ذكر كرده اند،(4) زيرا تفسير نيز از جمله علومى است كه محور آن قرآن بـوده و پـيـرامـون آيـاتقرآنى به بحث مى نشيند، هرچند اين سخن از اين ديدگاه سخن درستى اسـت ، ولى مـى تـوان ادعـا كرد كهتفسير نه تنها در عرض ديگر مباحث علوم هدف روشن سازى مـقـاصـد قـرآن را در بـردارد و آن نـيـز گـامـىبـسـيـار لازم و ضـرورى در راه هـدف نـزول قـرآن كـه هـدايـت انـسـانهاست ، مى باشد؛ بدون استخدامديگر مباحث علوم قرآنى در خدمت خـودش ، راه بـه جـايـى نـمـى بـرد، دليـل ايـن مـطـلب ايـن كـهنـدانـسـتـن شـاءن نـزول يك آيه و يا اعراب صحيح يك كلمه ، گاهى مفسر را از رسيدن به معناى صحيح آيهباز مـى دارد. هـمـچـنـيـن نشناختن آيات ناسخ از منسوخ و يا آيات مكى از مدنى و... گاهى مفسر را دچار
لطفا منتظر باشید ...
