تفسيرهاى مشهور اهل سنت - آشنایی با تفاسیر قرآن مجید مفسران نسخه متنی

مـؤ لف ، مـطـالب تـاريخى را ضمن آيات درج نموده و گاهى به طرز قرائت آنها نيز پرداخته اسـت .

هـمـچـنـيـن در تـاءيـيـد مـطـالب خـود، گـاهـى بـه اشـعـار عـربـى و فـارسـى نـيـز تـوسـل جـسـته و در تفسيرآيات ، ابتدا يك يا چند آيه را آورده ، آن گاه به ترجمه و تفسير آن پرداخته است .

تـفـسـيـر گـازر، خلاصه تفسير ابوالفتوح : اساس مطالب تفسير گازر، تفسير ابوالفتوح رازى اسـت . ايـن تـفـسـيـر از آغـاز تـا انـتـها بدون مبالغه و اغراق (به استثناى خطبه و سبب عين عـبـارات تـفـسـيـر رازى بـوده و گاه با تغيير بسيار جزئى و تغيير عبارت و گاهى تلخيص از تفسير ابوالفتوح رازى است . شايد هدف مؤ لف از اين كار، ارائه تفسيرى به زبان فارسى و بـدور از تـفصيل بوده است ، تا مورد استفاده عموم مردم قرار گيرد. ابوالمحاسن در آغاز كتاب سبب تاءليف خود را چنين مى نويسد:

((تفاسير اصحاب ، آنچه به عربى است عوام را از آن بهره اى نيست و آنچه به زبان فارسى اسـت بـعـضـى كـه اخـتـصـارى دارد از فـايـده عـارى اسـت و آنـچـه مطوّل است در او اعراب و لغت و اشتقاق و قرائت قرّاء و اختلاف مفسّران از بس كه آورده اند عوام در مطالعه آن سرگشته و حيران مى مانند و از فايده آن بى نصيب مى شوند))(152) هـنـر صـاحـب اين تفسير، تنها در تلخيص زيباى تفسير ابوالفتوح نيست بلكه بكار بردن نثر شيوا و جذّاب نيز بر نيكويى اين تفسير چندين برابر افزوده است . در اينجا به عنوان نمونه يـك قسمت از نثر ادبى آن ، كه در تفسير آيه ((وَ مِنَ النّاسِ مَنْ يَشْرى نَفْسَهُ ابْتِغاءَ مَرْضاتِ اللّهِ...))(153) كه شاءن نزول آن خوابيدن على (ع ) بجاى پيامبر(ص ) در ليلة المبيت است ، آورده ميشود:

((رسول (ص ) از ميان جمله صحابه على را اختيار كرد تا بدانند كه مقام او، او را شايسته بود در شـب غـار، اَنـامـَهُ مـَنامَهُ، در روز تبوك اَقامَه مَقامَه ، آن شبش بر بستر خود، اين روزش بر منبر خـود، بـه علمش منبر داد، به شجاعتش بستر داد. آن شبش گفت : جز تو كس پاى ايشان ندارد. اين روزش گـفـت : جـز تـو كـس جاى من ندارد. پاى كه بر مهر نبوت نهد چون به منبر صاحب نبوت رسـد مـنبر ازو بنازد و محراب از او ببالد. آنجا كه ديگران از منبر و محراب لاف زنند، محراب و منبر بدو فخر كنند... .

اگر عبادت كرد، لِلّه كرد و اگر جهاد كرد، فى الله و اگر نان داد، لوجه الله و اگر جان داد، ابتغاء مرضات الله .))(154)

تفسيرهاى مشهور اهل سنت

رحمة من الرحمن فى تفسير اشارات القرآن

نـام مـعـروف آن ، تـفـسـيـر مـحـى الدين عربى است ، گويش آن عربى و داراى چهار جلد است اين تـفـسـيـر نـوشـتـه ((مـحـى الديـن بـن عـربـى )) بـوده و داراى سـبـك عـرفـانـى و رمـزى اسـت .(155) كـتـاب ديـگـرى با نام ((تفسير القرآن الكريم )) به ابن عربى نسبت داده شده ، كه در دو جلد چـاپ شـده اسـت ، ولى در واقـع تـاءويـلات ملاّ عبدالرزاق كاشانى مى باشد و مربوط به ابن عربى نيست .

تفسير ((رحمة من الرحمن ...)) كه بيشتر جنبه عرفانى و تاءويلى دارد، گردآورى شده از مجموع تاءليفات ابن عربى است ، بويژه كتاب فتوحات و فصوص و كتابهاى مختصر تفسيرى وى .

با تعريفهاى متداول تـفـسـيـر نـمـى تـوان نـام ايـن مـجـمـوعـه را تفسير ناميد، بلكه بيشتر كشفيات و القاى نظرات عرفانى مؤ لف و تطبيق آن با آيات قرآن است ، گر چه از دقت و نكات تفسيرى هم خالى نيست .

در حـاشـيـه ايـن تفسير، ((ايجاز البيان فى ترجمة القرآن )) محى الدين ابن عربى آورده شده است . تاريخ گردآورى اين كتاب 1409 ه‍ . ق مى باشد.(156) مكتب ابن عربى در تفسير: ابن عربى ، خود، در اين باره چنين مى گويد:

((همان طور كه تنزيل اصـل قـرآن بـر پـيـامـبـران ، از پـيـش خـداونـد بـوده اسـت ، تـنـزيـل فـهـم آن بـر قلوب مؤ منان نيز، از ناحيه حضرت حق صورت مى پذيرد... بنابراين ، شـرح قـرآن نـيـز، خـود تـنـزيـل ديـگـرى بـر قـلوب مـؤ مـنـان اهل علم از طرف خداوند مى باشد. در اين باره ، على بن ابيطالب (ع ) فرموده است .

((ما هُوَ اِلاّ فَهْمٌ يُؤْتيهِ اللّهُ مَنْ يَشاءُ مِنْ عِبادِهِ فى هذَا الْقُرْانِ))