موضعگيرى و عملكرد سازمان ملل در قبال جنگ تحميلى - سیاست خارجی ایران قبل و بعد از انقلاب نسخه متنی

د ـ مـجـامـع بـين المللى ابزارى براى افشاى ماهيت ضدانسانى استكبار و تريبونى براى آگاه كردن
افكار عمومى و حمايت از مظلومين جهان است ؛

ه‍ ـ از امـكـانات و تسهيلات فنّى ، آموزشى ، بهداشتى ، علمى و... كه از كارويژه هاى برخى از كميته ها
و زيرمجموعه هاى اين سازمان مى باشد مى توان استفاده كرد.(342)

موضعگيرى و عملكرد سازمان ملل در قبال جنگ تحميلى

اگـر جـنـگ را وحـشـتـنـاكـتـرين پديده در روابط بين كشورها و ملّت ها بدانيم ، بى شك صلح از
والاتـريـن آرمـانهاى بشرى و حفظ امنيت بشر ارزشمندترين مسؤ وليتها و اصلى ترين كارويژه هـاى
سـازمـان مـلل مـتـّحـد خـواهـد بـود.

بـراى پـى بـردن بـه مـواضـع سـازمـان ملل در خصوص جنگ
تحميلى لازم است كه مواضع اتّخاذ شده توسط شوراى امنيت ، مجمع عمومى و اقدامات دبير كل را هر چند به
طور مختصر مرور كنيم :

الف ـ شـوراى امـنـيـت و جـنـگ تـحـمـيـلى

شـوراى امـنـيـت سـازمـان مـلل از ابـتـداى تـجـاوز
هـمـه جانبه رژيم بعثى عراق تا صدور قطعنامه 598، نُه قطعنامه و ده بيانيه صادر كرد.(343) مجموع اين
بيانيّه ها و قطعنامه ها و عملكرد اين شورا بيانگر اين نكته است كه در حالى كه رژيم عراق در 31 شهريور
1359 جنگى تمام عيار در زمين ، دريا و هـوا عـليـه ايـران اسـلامـى آغـاز كـرد و مـنـاطـق وسـيـعـى از
غـرب و جـنـوب كـشـور را بـه اشغال خود درآورد، شوراى امنيت با صدور بيانيه ها و قطعنامه ها كه پس از
مذاكرات غير رسمى مـنـتـشـر كـرد، ايـن يـورش وحـشيانه را تجاوز ندانست و با آن به عنوان يك اقدام
تجاوزكارانه بـرخـورد نـكـرد. در نـتـيـجـه ، ايـن شـورا اقـدامـاتـى كـه در فـصـل هـفتم منشور و
اصول حقوق بين الملل براى برخورد با متجاوز پيش بينى شده به مرحله اجـرا نـگـذاشـت .(344) اعـضـاى دائم
شـوراى امـنـيـت نـيـز در طـول هشت سال تجاوز ددمنشانه رژيم عفلقى عراق با عملكرد خود نشان داد كه
تمايلى جدّى به انجام وظايف خود كه در منشور مقرّر شده ندارند.(345)

ب ـ مجمع عمومى و جنگ تحميلى

گرچه مسؤ وليت اوّليه حفظ صلح و امنيت بين المللى به عهده شـوراى
امـنـيـت اسـت ، امـّا مـاده ده مـنـشـور وظـيـفـه اى مـشـابـه در مـورد مـجـمـع عـمـومـى
سـازمـان ملل مقرر داشته است . اين مجمع در تاريخ 30 مهر 1361 / 22 اكتبر 1982 با تصويب قطعنامه اى ،
هـمـانـنـد شـوراى امـنـيـت از تـعـيين تجاوز، متجاوز و پيشنهاد اقدامات مؤ ثر به عنوان تنبيه
متجاوز طفره رفت و عملاً گامى فراتر از شوراى امنيت برنداشت .(346)

ج ـ فـعـاليـتـهـاى دبـيـر كـل سـازمـان مـلل مـتـحـد

دبـيـر كـل سـازمـان مـلل مـتـّحـد
عـاليـتـريـن مـقـام ادارى ايـن سـازمـان اسـت . بـه مـوجـب مـاده 99 مـنـشـور مـلل متّحد، وى مى
تواند توجه اعضاى شوراى امنيت را به هر موضوعى كه به نظر او ممكن است حفظ صلح و امنيت بين المللى را
تهديد نمايد، جلب كند.(347)

دبـيـر كـل وقـت سـازمـان مـلل ـ كـورت والدهـايـم (348) ـ كـه تـا پـايـان سـال 1360 ش / 1981 در سـمت خود
ايفاى نقش ‍ مى كرد، در مورد تجاوز رژيم بعثى عراق به جـمـهـورى اسـلامـى ايـران نقش چندان مؤ ثر و
مفيدى بازى نكرد. واكنش او پيشنهاد (مساعى جميله) (349) بـه طـرفـيـن درگـيـر جـنـگ و خـواسـتـار حـلّ
و فـصـل و رفـع مـسـالمـت آمـيـز اختلافات بدون توجّه به متجاوز، يعنى رژيم عراق بود. (اولاف
پـالمـه)  بـا ايـن كـه بـه عـنـوان نـمـايـنـده ويـژه دبـيـر كل پنج بار به ايران سفر كرد، ولى
عملاً موفق به انجام كار مثبتى نشد.

بـا انـتـخـاب (خـاور پـرز دوكـوئيـار)(350) بـه سـمـت دبـيـركـلى سـازمـان مـلل ، نـقـش نـسـبـتـاً
مـؤ ثـرتـرى در قـبـال جـنـگ تـحـمـيلى و تجاوز رژيم جنگ افروز عراق ايفا كرد.(351) و در اواخر دوران
رياستش عراق را به عنوان متجاوز معرفى كرد.

د ـ قـطعنامه 598

همان گونه كه در يك بررسى اجمالى ملاحظه كرديم ، شوراى امنيت سازمان مـلل مـتـّحد،
مجمع عمومى و دبير كل در بيانيه ها، قطعنامه ها و عملكرد خود، يورش ناجوانمردانه رژيم بعثى عراق را
يك اقدام تجاوزكارانه تشخيص نداده و عملاً با آن برخورد جدّى نكردند.