شیعه در اسلام نسخه متنی

برهان حجتى است كه مواد آن مقدماتى حق ( واقعى ) باشند اگرچه مشهود يا مسلم نباشند و بعبارت ديگر قضايائى باشند كه انسان با شعور خدادادى خود اضطرارا آنها را درك و تصديق ميكند چنانكه ميدانيم ( عدد سه از چهار كوچكتر است ) اينگونه تفكر تفكر عقلى است و در صورتيكه در كليات جها هستى انجام گيرد مانند تفكر در مبدأ آفرينش و سرانجام جهان و جهانيان تفكر فلسفى ناميده ميشود .

و جدل حجتى است كه همه يا برخى از مواد آن از مشهورات و مسلمات گرفته شود چنانكه در ميان گروندگان اديان و مذاهب معمول است كه در داخل مذهب خود نظريات مذهبى را با اصول مسلمه آن مذهب اثبات ميكنند .

قرآن كريم هر دو شيوه را بكار بسته و آيات بسيارى در اين كتاب آسمانى در هريك از اين دو شيوه موجود است .

اولا به تفكر آزاد در كليات جهان هستى و در نظام كلى عالم و در نظامهاى خاص مانند نظام آسمان و ستارگان و شب و روز و زمين و نباتات و حيوان و انسا و غير آنها امر ميكند و با رساترين ستايش از كنجكاوى عقلى آزاد ميستايد وثانيا به تفكر عقلى جدلى كه معمولا بحث كلامى ناميده ميشود مشروط باينكه با بهترين صورتى ( بمنظور اظهار حق بيلجاجت مقرون باخلاق نيكو ) انجام گيرد , امر نموده است چنانكه ميفرمايد ( ادع الى سبيل ربك بالحكمة و الموعظة الحسنة و جادلهم بالتى هى احسن ) سوره نحل آيه 12.