آسیب ‌شناسی مطبوعات جلد 3

اومانيست‎ها در قرن‎هاى هيجده و نوزده معتقد بودند كه زندگى دنيوى انسان، نيازى به خدا ندارد؛ بنابراين، اومانيسم در قرن هيجدهم و نوزدهم ميلادى اعتقادى به خدا نداشت، حتى اشخاصى مثل نيچه مي‎گويند: «خدا مرده است»؛ امّا كم‎كم در قرن بيستم به اين نتيجه رسيدند كه اعتقاد به خدا يكى از نيازهاى دنيوى ماست، مثل نياز به خدا در هنگام احساس تنهايي؛ وقتى انسان به اين‎جا برسد كه هيچ‎كس نمي‎تواند او را از تنهايى در بياورد، اعتقاد به خداست كه او را از اين وضع درمي‎آورد. به عقيده‎ى بعضى روان‎شناسان، اعتقاد به خدا بسيارى از رنج‎ها را برايش آسان مي‎كند؛ مثل پديده‎ى مرگ كه براى انسان بسيار رنج‎آور است، و اعتقاد به معاد او را از اين رنج خلاص مي‌كند. اومانيست مسأله‎ى مرگ را براى دنيا حل مي‎كند، چون در دنيا رنج مي‎كشد. اعتقاد شخص اومانيست به معاد نه به خاطر قرب الهى و ورود به بهشت در جهان ديگر، بلكه براى خلاص از مسأله‎ى رنج و بحران و اضطراب آن در دنياست؛ يعنى دين و خدا براى دنياست.

بنابراين، اگر ندانيم حكمى از احكام اسلامى براى دنياى ما خوب است يا نه، آن را كنار مي‎گذاريم؛ مثلاً اومانيست‎ها تقريباً تا سى چهل سال پيش، حرمت شرب خمر را نمي‎فهميدند و به همين دليل در توليد و توزيع و مصرف آن آزادى مطلق داده بودند؛ ولى در سى ـ چهل سال اخير، طى يك سرى تحقيقات تجربى و جامعه‎شناختى مشاهده كردند كه بسيارى از مفاسد اجتماعى زاييده‎ى اين مواد سكرآور است و به آفاتى پى بردند كه عرب‎هاى زمان پيامبر گرامى اسلام صلّى الله عليه وآله وسلّم آن را درك كرده بودند و خودشان تقاضا كردند كه شرب خمر حرام شود. همان‎طور كه مي‎دانيد، وقتى پيامبر صلّى الله عليه وآله وسلّم مبعوث شد، احكام را آرام آرام به مردم مي‎گفت: مثلاً درباره‎ى شرب خمر،اول فرمود: بدانيد كه اين ضررش بيش از نفعش است و بعد فرمود:

«لا تَقْرِبُوا الصَلوةَ و انْتُمْ سكاري».(7)

بعد مردم احساس كردند كه اين شرب خمرها موجب قتل و جنايت و چيزهاى ديگر مي‎شود؛ گفتند: يا رسول‎الله ما از اين خسته شديم. آيا اسلام در اين‎باره حكمى ندارد؟

فرمودند: بله، دارد: خمر رجس لك. در دوران مدرنيته خواستند جلوى بعضى از مفاسد اجتماعى را بگيرند، اما نمي‎توانستند؛ از اين رو قوانين منع شرب خمر را وضع كردند؛ مثلاً در آمريكا اين قانون وضع شده است كه كسى در خيابان و ملأ عام حق استفاده از مسكرات را ندارد؛ البته، كم‎كم متوجه مي‎شوند كه اين قانون هم كامل نيست؛ زيرا وقتى اجازه‎ى توليد و توزيع و مصرف ـ هرچند در جاى محدود ـ داده شود، مشكل هم‎چنان باقى مي‎ماند. همان‎طور كه قبلاً ذكر كرديم، عقل دوران مدرنيته تا نفع و ضرر و حكمت حكمى را نفهمد، به آن عمل نمي‎كند؛ بنابراين، چون هنوز ضرر و زيان توليد، توزيع و مصرف مسكرات را به طور كامل درك نكرده‌اند آن را محدود نموده‎اند، ولى به طور كلى تحريم نكرده‎اند.

پس اومانيسم، به معناى اصالت انسان و ارزش‎گذارى به انسانيت نيست؛ به اين معناست كه غايت همه چيز، نفع دنيوى انسان است. پس مدرنيته به اين معنا، با دين و دين‎دارى درگيرى دارد.