آسیب ‌شناسی مطبوعات جلد 3

نقد راه حل دوم

در اين راه حل نيز براى حل تعارض دين‎دارى و مدرنيته، صورت مسئله را پاك نموده‎اند؛ يعنى بايد دين‎دارى را كنار بگذاريم و مدرنيته را بپذيريم. اين نظر دكتر سروش نيز متأسفانه ارمغان بعضى از فيلسوفان غرب است، كه بدون اشاره به منبع آن، آن را ارائه مي‎دهد. اين مطلب كه به پديدارشناسى شهرت دارد، اولين بار توسط روسو مطرح شد و بعد هايدگر آن را مطرح كرد و شلاير ماخر آن را دنبال نمود؛ البته براى شلاير ماخر طبيعى بود كه اين نظريه را تقويت كند؛ زيرا او با كتاب مقدس روبه‎رو بود كه به اعتقاد خود مسيحيان، اين كتاب زمينى و بشرى است نه آسماني، و الهي، و كلمه به كلمه‎ى آن با علم تعارض دارد؛ امّا قرآن بدون شك كتاب وحى الهى است.

پاسخ دوّم اين است كه اگر ما نگاه درون‎دينى داشته باشيم، آيات و روايات ما به صراحت اين نظريه را رد مي‎كنند.

اميرمؤمنان عليه السلام در ابتداى وصيت خود مي‎فرمايد:

اوصيكم، قومى و اهلى و من بلغه كتابى.

و هر كسى كه اين وصيت‎نامه به دست او مي‎رسد؛ سپس به تقوا و قرآن و رسيدگى به كار يتيمان و امثال اين امور سفارش مي‎فرمايند. آيا اين سفارش‎ها، مثلاً، رسيدگى به كار يتيمان، فقط براى زمان اميرالمؤمنين عليه السلام بوده است؟

آقاى سروش، اين حرف شلاير ماخر را به عرفا نسبت مي‎دهد؛ عرفايى مثل غزالي، ابن عربي، خواجه عبدالله انصاري، فرغانى اين‎ها اگر گفته‎اند «شريعت و طريقت و حقيقت»، نگفته‎اند كه شريعت عرضى است. اين‎ها همه ذاتيات دين و ابدي‎اند و نبايد تغيير بيابند؛ ذاتيات دين، بعضى مقدمه و بعضى ذي‎المقدمه‎اند؛ مانند تحصيلات دبيرستان نسبت به تحصيلات دكترا يا فوق دكترا؛ اين معلومات ذاتي‎اند و اگر فراموش شوند، بايد آنها را از نو فرا گرفت(همانند دروس پيش‎نياز دانشگاه). شبيه نردبان نيست كه وقتى به پشت‎بام رسيديم، ديگر براى بالا رفتن به آن نياز نداشته باشيم. قرآن هم مي‎فرمايد:

وَ اعْبُدْ رَبَّكَ حَتَّى يَأْتِيَكَ الْيَقِينُ.(8)

در اين آيه «حتي» آمده است، نه «الي»؛ يعنى وقتى كه به يقين رسيدى باز هم به عبادت نياز داري. بحث ذاتى و عرضى كه شلاير ماخر مطرح مي‎كند، نه تنها هيچ ربط و شباهتى به بحث شريعت و طريقت عرفا ندارد، بلكه صددرصد مخالف هم هستند.