حق در مقابل باطل - کاوشی در نهج البلاغه نسخه متنی

فتنه جمل را فرو نشاند. اما البته در مسايل اجتماعى و سياسى كار بهمين جا خاتمه نمى‏يابد. پيامدها و اثرات اجتماعى يك چنين جنگ خونينى، بطور اجتناب ناپذيرى براى حكومت امير المؤمنين (عليه السلام) مسئله ساز مى‏شود. طلحه و زبير و بسيارى از بزرگان كشته ميشوند. عايشه أمّ المؤمنين آن گونه شكست مى‏خورد... مردم گاه دچار شبهه ميشوند: ماجرا چيست چه كسى بحق است و چه كس بر باطل در اين سوى ميدان اصحاب و بزرگان هستند و در آن سوى ميدان نيز... و اين گونه ترديدها حتى در ميان اصحاب امير المؤمنين نيز مشاهده مى‏شود.

«حارث بن حوط» پس از واقعه جمل، از حضرت مى‏پرسد: «أ تراني اظنّ أصحاب الجمل كانوا على الضّلالة» و حضرت پاسخ دادند: «يا حارث، انّك نظرت تحتك و لم تنظر فوقك فحرت».

اى حارث، تو بجاى آنكه به بالاى سرت نگاه كنى به زير پايت چشم دوخته‏اى. بجاى آنكه افق ديدت را گسترده كنى و امام خويش را دنبال كنى، به ظواهر امور جزئيّه مشغول و معطّل مى‏گردى. فلذا حيران و گيج مى‏شوى. «انّك لم تعرف الحقّ فتعرف من أتاه، و لم تعرف الباطل فتعرف من أتاه» تو حق را نمى‏شناسى تا پيروانش را بشناسى. و باطل را نمى‏شناسى تا اهلش را بشناسى. پس چگونه مى‏توانى در باطل نبودن اصحاب جمل سخن بگوئى اتّفاقا شبيه همين سخن را حضرت به شخصى بنام «حارث همدانى» فرمودند: «الحقّ لا يعرف بالرّجال» حق با اشخاص و افراد سنجيده و شناخته نمى‏شود بلكه «عرّف الحقّ تعرف أهله» تو حق را بشناس، آن گاه تشخيص اين كه كدام گروه بر حق است و كدام ناحق است آسان خواهد بود.

حق در مقابل باطل

گفتيم كلمه حق، به معناى عدل كه در مقابل ظلم و جور مطرح بود، يك سلسله مسائلى را در دوران حكومت على (عليه السلام) (بواسطه اجراى اين حق و عدل)