بيان شد كه مجردات در وجود انسان از نفخة الهي وجود دارند. برخي از صفات الهي نيز بر اساس همان نفخه در وجود انسان قرار دارند، كه براي رسيدن به قدرت و عمل كرد حقيقي اين استعدادها، بايد شكوفا شوند.روح در همة انسانها وجود دارد اما اگر روح بخواهد در جسم انسان عمل كند، ابزار ميخواهد تا وجود خارجي پيدا كند.عقل در نهاد هر انساني هست و وجه تمايز او با حيوان ميباشد. اما تكامل عقل نياز به ابزار دارد.كودك از ابتداي تولد داراي عقل هست. استعداد تعقّل دارد. اما به اين علّت كه ابزار تكامل در او به نحو كامل وجود ندارد لذا بيشتر اعمال كودك، غير عاقلانه است.اگر كودكي به آتش دست ميزند، ابزار خطرناك را بر ميدارد، به توصيههاي والدين بيتوجه است، به معناي آن نيست كه عقل ندارد، بلكه عقل او به مرحله و بروز و نمود نرسيده است.روانشناسي كودك ميگويد: در برابر تمام كارهاي كودك نايستيد و همة كارهاي او را مانع نشويد بعضي از اين اعمال به نسبت ديگري انجام ميشود اما نمود خارجي آن اشتباه است؛ مثل كنجكاوي و خرابكاري كه نمود هر دو يكي است.بسياري از اعمال كودك به علت جهل، كنجكاوي، كاستيهاي روحي و يا نيازهاي عاطفي است؛ بايد اعمال كودك بررسي شوند تا علت اعمال او روشن گردد.پس اگر عقل بخواهد مسير درست را طي كند بايد از ابزار درست براي شكوفايي آن استفاده شود اراده نيز بر همين اساس نياز به ابزار صحيح براي شكوفايي دارد.
ابزار الهي در وجود انسان
چنان كه براي روح نياز به ابزار لازم براي شكوفايي است خداوند در بُعد جسم نيز ابزاري قرار داده است تا جسم انسان به مرحلة تكامل برسد. انسان در اين بُعد هيچ نقشي ندارد.از بدوِ تولّدِ انسان، اعمالي به وسيلة ابزار الهي، در بدن او صورت ميگيرد كه تا لحظة مرگ به اذن الهي به كار خود مشغول هستند و اگر انسان نكات بهداشتي اسلام را رعايت كند، هيچ گاه با مسأله و مشكل رو به رو نميشود.دستگاههايي چون مغز، گوارش، قلب، چشم، گوش و ساير اعضاي بدن طبق هماهنگي با ارادة الهي به كار طبعي خود مشغولند. سالها وقت لازم است كه انسان بتواند نسبت به اين اعمال، آگحاهي بدست بياورد. چنان كه با اين همه پيشرفت كه در عرصة علم و بيولوژي انسان صورت گرفته است هنوز بسياري از مسائل در پردهاي از ابهام مانده است.به هر حال آن چه مسلَّم است، انسان در نحوة عملكرد اين سيستمهاي داخلي هيچ نقشي ندارد و اين اعمال به طور خودكار انجام ميشود؛ آن چه به انسان مربوط است، آن است كه در نيروهايي كه دخل و تصرّف دارد، امكان شكوفايي و رشد را به وجود بياورد.
5- ابعاد وجود انسان
انسان در وجود خود ابعاد گوناگوني دارد و وجود انسان از يك سري صفات، تشكيل شده است. شناخت ابعاد گوناگون وجود، راهنماي خوبي براي پي بردن به مسائلي است كه از هر كدام از ابعاد وجود سرچشمه ميگيرد.
1. صفات الهي
يكي از ابعاد وجود چنان كه مطرح شد، متشكل از صفات الهي است كه در پي دميدن نفخه در پيكرة مادي انسان در وجود انسان قرار گرفت.اين صفات الهي، همان صفاتي هستند كه اگر به مرحلة بروز و نمود برسند، انسان قدرتهاي فراوان و خلّاقي را پيدا خواهد كرد.اگر انسان بخواهد آن چنان باشد كه خالق انتظار دارد، بايد در شكوفايي اين استعدادها كوشش لازم را بنمايد.
2. صفات شيطاني
برخي از صفات انسان از بعد شيطاني سرچشمه ميگيرد. شيطان از مادة شطن و در لغت به معناي ضرر زننده و مضر ميباشد.شيطان نيز چون وجودي آزار رسان و مضر است، به همين نام ناميده ميشود. در لسان روايات، عوامل مضر، تعبير به شيطان شده است، حتي در اشاره به ميكروبهاي بيماري زا، چون به وجود انسان و محيط زيست زيان و آزار ميرسانند در تعريف آنها از لغت شيطان استفاده شده است. مثلاً در روايات ميخوانيم:«شيطان در زير ناخن بلند لانه ميكند.»[1]«زباله، اگر شب در ساختمان باشد آشيانة شيطان است.»[2]«روي ظرف آب، در شب، پوشش بگذاريد و گرنه لانة شيطان است.»[3]«اگر ظرفي بشكند، شيطان در لا به لاي شكستگي ظروف لانه ميكند. لذا در ظرف شكسته غذا نخوريد.»[4]به همان نسبت كه ميكرب به جسم انسان آزار ميرساند و شيطاني است، صفاتي نيز در وجود انسان هست كه شيطاني است و علت شيطاني بودن آن اين است كه از بعد حيواني سر چشمه گرفته است.برخي از صفات چون: شيطان، ظلم، دروغ، غيبت و امثال اينها صفاتي شيطاني هستند. و هم براي خود انسان مضر و عامل ركود هستند و هم اجتماع را با مشكل رو به رو ميكنند.
لطفا منتظر باشید ...
