نكته ها - چهل مثل از قرآن نسخه متنی

وجه تشبيه

در اين جا معبودهاى باطل و اوليا و رهبران غير الهى ، به (خانه عنكبوت ) تشبيه شده اند كه سست ترين و بى پايه ترين خانه هاست ، زيرا نه ديوار دارد و نه سقف و نه در و پيكر كه بتواند صاحبش را از گرما و سرما و غيره حفظ كند و به اندازه اى سست است كه با اندك بادى مى لرزد و تار و پودش در هم مى ريزد.

افرادى كه به غير خدا تكيه نموده و سرپرستانى ، جز رهبران الهى براى خود برمى گزينند، به خود (عنكبوت ) تشبيه گرديده اند كه چنين خانه سستى براى خويش اتّخاذ مى كند. بنا بر اين ، وجه شباهت در اين تشبيه (سستى و بى اعتبارى ) است .

در امثال و ادبيات فارسى گاهى براى سستى و بى اعتبارى چيزى به (تار عنكبوت ) نيز مثل مى زنند: چنانكه مى گويند: (از آنچه عنكبوت بافد، جامه نشايد دوختن ).

صاحب (بحرالحقايق ) مى گويد:

(عنكبوت هر چند بر خود مى تند، زندان براى نفس خود مى سازد و قيد بر دست و پاى خود مى نهد. پس خانه او محبس او است . همچنين كسانى كه بدون خدا اوليا گيرند، يعنى پرستش هوا و محبّت دنيا و متابعت شيطان مى كنند، به سلاسل و اَغْلال و وِزْر ووَبال مقيد گشته روى خلاصى ندارند و عاقبت در مهلكه نيران و دَركه بُعْد و حِرمان افتاده ، معاقب و معذّب گردند).(330)

(شيخ عطّار) بى ثباتى و بى اعتبارى دنيا را به (خانه عنكبوت )و اندوخته هاى دنيا پرستان را به (مگس صيد شده در آن ) تشبيه نموده است ، چنانكه مى گويد:

خاقانى در اين باره قطعه اى دارد كه مى گويد:

از امام على عليه السّلام روايت شده است كه فرمود:

(نظّفوا بُيُوتَكُمْ مِنْحوك الْعَنْكَبُوتِ فَاِنَّ تَرْكَهُ فى الْبَيْتِ يُورِثُ الْفَقْرَ؛ خانه هاى خودرا ازتارعنكبوت نظيف وپاكيزه كنيد، زيرا واگذاشتن آن درخانه باعث فقر وتهى دستى است ).(337)

نكته ها

1- تفاوت دركها از مثالهاى قرآن

علاّمه طباطبايى قدّس سرّه مى گويد:

(جمله (وَتِلْكَ الاَْمْثَ لُ نَضْرِبُهَا لِلنَّاسِ وَمَآ يَعْقِلُهَآ إِلا الْعَلِمُونَ) اشاره به اين نكته است كه مثلهاى قرآن هرچند براى همه مردم زده مى شود و همه آن را مى شنوند، ولى حقيقت و لُبّ معانى و مقاصد آن را تنها دانشمندانى درك مى كنند كه در حقايق امور تدبّر و تفكّر مى نمايند و بر ظواهر آن جمود و تعصّب نمى ورزند. بنا بر اين درك افراد نسبت به مثلهاى قرآن متفاوت است .
برخى از شنوندگان فقط به ظاهر آن بسنده نموده و در عمق آن هيچگونه تدبّر و تعقّل نمى كنند، و برخى ديگر به اعماق و ژرفاى آن مى انديشند و حقايق باريك و دقيق آن را درك مى كنند).(338)

2- اسرارى از زندگى عنكبوتها

عنكبوتها كه انواعشان مختلف است زندگى جالب و پر ماجرا و شگفت آورى دارند، دانشمندان زيست شناسى تا كنون به گوشه هايى از زندگى و حالات سراسر اسرارآميز و سياست و تدابير مختلف عنكبوتها پى برده اند كه در ذيل به چند نمونه از آن اشاره مى گردد: