چهل مثل از قرآن نسخه متنی

وجه تشبيه

خداوند متعال در اين آيه كه آخرين آيه (سوره فتح ) است ، اصحاب خاصّ پيامبرصلى اللّه عليه و آله و سلّم را از لسان تورات به (پنج صفت ) ممتاز توصيف نموده ، سپس به نقل از انجيل آنان را به (زراعتى ) تشبيه كرده است كه جوانه هاى خود را خارج ساخته ، آنگاه به تقويت آن پرداخته ، تا محكم شده و بر پاى خود ايستاده است ، و به قدرى رشد و نموّ كرده و پربركت شده كه زارعان را به شگفتى وا مى دارد.

وجه تشبيه (نموّ سريع و نيرومند شدن چشمگير) است ؛ يعنى همراهان پيامبرصلى اللّه عليه و آله و سلّم و پيروان راستين خط آن حضرت كه در آغاز بعثت بسيار اندك و ضعيف بودند، طولى نكشيد كه روز به روز بر تعداد و نيروى آنها اضافه شد، به گونه اى كه شوكت و بزرگى آنان اعجاب آور گرديد.(373)

آن پنج صفت كه از تورات نقل شده به ترتيب عبارتند از:

1 (اءَشِدَّآءُ عَلَى ا لْكُفَّارِ)؛

(آنان در برابر كافران (و دشمنان اسلام )، سرسخت و محكم هستند).

2 (رُحَمَآءُ بَيْنَهُمْ)؛ (در بين خود رحيم و مهربانند).

(آرى ، آنها كانونى از عواطف و محبّت نسبت به برادران و دوستان و همكيشانند و آتشى سخت و سوزان و سدّى محكم و پولادين در مقابل دشمنان . در حقيقت عواطف آنها در اين (مهر) و (قهر) خلاصه مى شود).(374)

3(رُكَّعًا سُجَّدًا)؛
(پيوسته آنان را در حال ركوع و سجود مى بينى (و به عبادت خدا مشغولند) ).

4 (يَبْتَغُونَ فَضْلاً مِّنَ اللَّهِ وَرِضْوَا نًا)؛ (آنان همواره فضل خدا و رضاى او را مى طلبند)؛ (يعنى نيّت آنها پاك و خالص براى خداست . نه براى تظاهر و ريا قدم بر مى دارند و نه انتظار پاداش از خلق خدا دارند، بلكه چشمشان تنها به رضا و فضل او

دوخته شده و انگيزه حركت آنها در تمام زندگى همين است و بس ).(375)

5 (سِيمَاهُمْ فِى وُجُوهِهِم مِّنْ اءَثَرِ السُّجُودِ)؛

(نشانه آنان در صورتشان از اثر سجده نمايان است ).

(سيما) در اصل به معناى علامت و هياءت است ، خواه اين علامت در صورت باشد يا در جاى ديگر بدن ، هر چند در استعمالات روزمرّه فارسى به نشانه هاى صورت و وضع ظاهرى چهره گفته مى شود. به تعبيرى ديگر (قيافه ) آنها به خوبى نشان مى دهد كه آنها انسانهايى خاضع در برابر خداوند و حق و قانون و عدالتند، نه تنها در صورت آنها كه در تمام وجود و زندگى آنان اين علامت منعكس است .(376) جالب اين كه در توصيف دوّم كه در انجيل آمده ، نيز پنج وصف عمده براى مؤ منان و ياران محمّدصلى اللّه عليه و آله و سلّم ذكر شده است :

1 (جوانه زدن ): (كَزَرْعٍ اءَخْرَجَ شَطَْهُ)؛ (مانند زراعتى كه جوانه هاى خود را خارج ساخته ).

2 (كمك كردن براى پرورش ): (فََازَرَهُ)؛ (سپس به تقويت آن پرداخته ).

3 (محكم شدن ): (فَاسْتَغْلَظَ)؛ (محكم شده ).

4 (بر پاى خود ايستادن ): (فَاسْتَوَى عَلَى سُوقِهِى )؛ (بر پاى خود ايستاده است ).

5 (رشد و نمو چشمگير و اعجاب انگيز داشتن ): (يُعْجِبُ الزُّرَّاعَ)؛ (به قدرى نمو و رشد (سريع ) كرده كه حتى زارعان ( و كشاورزانى كه پيوسته با اين مسائل سروكار دارند) در شگفتى فرو مى روند).

(در حقيقت اوصافى كه در تورات براى آنها ذكر شده ، صفاتى است كه ابعاد وجود آنها را از نظر عواطف و اهداف و اعمال و صورت ظاهر بيان مى كند و امّا اوصافى كه در انجيل آمده ، بيانگر حركت و نموّ و رشد آنها در جنبه هاى مختلف است (دقّت كنيد).

آرى ، آنها انسانهايى هستند با صفات والا، كه آنى از (حركت ) باز نمى ايستند، همواره جوانه مى زنند و جوانه ها پرورش مى يابد و بارور مى شود.

همواره اسلام را با گفتار و اعمال خود در جهان نشر مى دهند و روز به روز خيل تازه اى بر جامعه اسلامى مى افزايند.

آرى ، آنها هرگز از پاى نمى نشينند و دائماً روبه جلو حركت مى كنند. در عين عابد بودن ، مجاهدند و در عين جهاد عابدند، ظاهرى آراسته ، باطنى پيراسته ، عواطفى نيرومند و نيّاتى پاك دارند، در برابر دشمنان حقّ، مظهر خشم خدايند و در برابر دوستان حقّ، نمايانگر لطف و رحمت او).(377)

(اين نكته نيز قابل توجه است كه جمله (وَالَّذينَ مَعَهُ)؛ (كسانى كه با او هستند)، مفهومش همنشين بودن و مصاحبت جسمانى با رسول خداصلى اللّه عليه و آله و سلّم نيست ، چرا كه منافقين هم داراى چنين مصاحبتى بودند، بلكه منظور از (مَعَهُ) به طور قطع همراه بودن از نظر اصول ايمان و تقواست ).(378)

بنا بر اين ، آيه شامل كسانى مى شود كه در خط رسول اللّه باشند، هر چند مصاحبتى جسمانى با پيامبرصلى اللّه عليه و آله و سلّم نداشته باشند، چنانكه امام خمينى قدّس سرّه در سال 1360 به هنگام تنفيذ حكم رياست جمهورى ، مقام معظّم رهبرى ، حضرت آيت اللّه العظمى خامنه اى ، معظم له را خدمتگذار اسلام و ملّت و طرفدار قشر مستضعف و مصداق (...اءَشِدَّآءُ عَلَى ا لْكُفَّارِ رُحَمَآءُ بَيْنَهُمْ...) توصيف كرده اند.(379)