چهل مثل از قرآن نسخه متنی

38- مَثَل چوب خشك (منافقان )

(وَإِذا رَاءَيْتَهُمْ تُعْجِبُكَ اءَجْسَامُهُمْ وَإِنْ يَقُولُواْ تَسْمَعْ لِقَوْلِهِمْ كَاءَ نَّهُمْ خُشُبٌ مُّسَنَّدَةٌ يَحْسَبُونَ كُلَّ صَيْحَةٍ عَلَيْهِمْ هُمُ ا لْعَدُوُّ فَاحْذَرْهُمْ قَتَلَهُمُ اللَّهُ اءَ نَّى يُؤْفَكُونَ(435).(436)

(هنگامى كه آنها (منافقان ) را مى بينى (ظاهر آراسته و) قيافه هاى آنان تو را در شگفتى فرو مى برد (و جذّاب سخن مى گويند كه ) وقتى حرف مى زنند تو نيز به حرفهايشان گوش فرا مى دهى ! (و اما از نظر باطن چنان بى محتوى هستند كه ) گويى چوبهاى خشكى هستند كه به ديوار تكيه داده شده اند، هر فريادى از هر جا بلند شود، آنرا بر ضدّ خود مى پندارند، آنها دشمنان واقعى تو هستند پس از آنان بر حذر باش ، خداوند آنها را بكشد، چگونه از حقّ منحرف مى شوند؟!).

وجه تشبيه

خداوند متعال در اين آيه ، (منافقان ) را كه ظاهرى جذّاب و فريبنده و باطنى بى روح و پوچ دارند، تشبيه كرده است به (چوبهاى خشكى ) كه بر ديوار تكيه داده شده است ؛ يعنى منافقان هر چند ظاهرى آراسته و قيافه و هيكلى فريبنده دارند، ولى در باطن سست و توخالى و فاقد هرگونه استقلال و اراده هستند.

(مُسَنَّدَة )، يعنى بر ديوار تكيه داده شده . اين قيد ممكن است ناظر به چوبهاى توخالى و پوسيده اى باشد كه به كار ساختمان سازى نمى آيد و آنها را جدا نموده و كنار ديوار مى نهند. اين چوبها در ظاهر سالم به نظر مى آيند، ولى از داخل پوسيده و پوك شده اند كه جز براى آتش كردن و سوزاندن ، به كار ديگرى نمى آيند.

منافقان نيز چنين هستند، چون از درون مريضند، جز فتنه انگيزى و فساد و آتش ‍ افروزى ، هيچ خاصيّت ديگرى براى جامعه ندارند.

بعضى گفته اند: شايد مراد از (خُشُبٌ مُّسَنَّدَةٌ)؛ (چوبهاى خشك بر ديوار تكيه داده شده )، بتهاى تراشيده باشد كه بر ديوار تكيه داده شده اند، كه در اين صورت تشبيه منافقان به آنها در حسن صورت و بى فايده بودن آنان است .

جمعى ديگر گفته اند: (خشب ) جمع خشباء است و آن چوبى است كه در اندرونش كرم افتاده و از داخل آن را خورده باشد كه ظاهر آن صحيح و سالم وانمود مى شود، در اين صورت معنايش آن است كه منافقان در حسن ظاهر و خبث باطن و فساد عقيده مانند اين چوبها هستند.(439)

از امام باقرعليه السّلام در تفسير جمله (كَاءَ نَّهُمْ خُشُبٌ مُّسَنَّدَةٌ) روايت شده كه فرمود:

(مراد اين است كه آنها نه مى شنوند و نه تعقّل مى كنند)؛(440)

يعنى آنان همچون چوب خشك ، مرده و بى روح هستند و هيچ گونه تفكّر و شعور انسانى ندارند.

خلاصه اين تشبيه بيانگر تو خالى بودن و تزلزل درونى آنهاست لذا به دنبال آن مى فرمايد:

(يَحْسَبُونَ كُلَّ صَيْحَةٍ عَلَيْهِمْ)؛

(هر فريادى از هر جا بلند شود آن را بر ضدّ خود مى پندارند).

يعنى يك حالت سوء ظنّ و بدبينى جانكاه سر تا سر روح آنها را فرا گرفته و به حكم (الخائن خائفٌ) از همه چيز، حتى از سايه خود مى ترسند.

در پايان به پيامبرصلى اللّه عليه و آله و سلّم و مسلمانان هشدار مى دهد و همه را از شرّ مكر و فريب و چرب زبانى آنان بر حذر مى دارد و مى فرمايد:

(هُمُ ا لْعَدُوُّ فَاحْذَرْهُمْ قَتَلَهُمُ اللَّهُ اءَ نَّى يُؤْفَكُونَ)؛

(اينها دشمنان واقعى تو (و دين حق ) هستند پس از (شرّ) آنان بر حذر باش ، خداوند اين گونه افراد را بكشد چگونه از حق منحرف مى شوند؟!).

قرآن در (سوره بقره ) (آيه 204) در اين باره نيز مى فرمايد:

(وَمِنَ النَّاسِ مَن يُعْجِبُكَ قَوْلُهُ فِى ا لْحَيَوةِ الدُّنْيَا وَيُشْهِدُ اللَّهَ عَلَى مَافِى قَلْبِهِى وَهُوَ اءَلَدُّ ا لْخِصَامِ)؛

(و از مردم ، كسانى هستند كه گفتار آنان ، در زندگى دنيا مايه اعجاب تو مى شود؛ (در ظاهر، اظهار محبّت شديدى مى كنند) و خدا را بر آنچه در دل دارند گواه مى گيرند. (اين در حالى است كه )، آنان ، سرسخت ترين دشمنانند).

جايى كه پيامبر اسلام صلى اللّه عليه و آله و سلّم را ظاهرا تحت تاءثير جذّابيت سخنان خود قرار دهند، تكليف ديگران روشن است .