معبد ژوپيتر - اماکن سیاحتی و زیارتی دمشق نسخه متنی

معبد ژوپيتر

اين معبد به خداى روميها يعنى «حَدَد» تعلق داشته كه در هزاره اول قبل از ميلاد به وسيله آراميها ساخته شده و ابتدا معبد اله آرامى بوده است⁽²³⁹⁾. بعدها با تسلط روميان، به
پرستش اله آنان يعنى ژوپيتر اختصاص و در قرن سوم ميلادى تركيب معمارى جديدى يافت. اين معبد در پايان بازار حميديه و در مكان مسجد اموى قرار داشته و داراى دو ديوار خارجى و داخلى بوده است. چنانچه از بقاياى ستونهاى آن در باب شمالى مسجد اموى و باب غربى و شرقى آشكار است، اين معبد داراى مساحتى بسيار زياد بوده كه شايد به دو برابر جامع اموى كنونى مى رسيده است زيرا قسمتهايى از اين ستونها در فاصله دويست مترى و گاهى سيصد مترى جامع اموى ديده شده و قسمتهاى ديگر آن نيز از طرفى به جامع اموى متصل است. مساحت آن را 380 م × 310 متر ذكر كرده اند.

متأسفانه اين اثر مهم تاريخى به مرور زمان از بين رفته و بخشى از آن در دوره روميها به كنيسه بزرگ دمشق كه بعدها نيمى از آن داخل جامع اموى شد تبديل گشته است. اكنون بعضى از ديواره ها و ستونهاى سنگى آن كه اغلب از بين رفته اند ديده مى شوند.

در اصلى و ورودى معبد بنظر مى رسد در سمت پايان بازار حميديه بوده زيرا ستونهاى راهروى ورودى و سنگهاى پكپارچه اى كه بعنوان مدخل و سردر استفاده شده بخوبى حاكى از اين امر و شباهت كامل به معبد بل در تدمر دارد. بسيارى از قسمتهاى باقى مانده ديواره ها در بازارها و كوچه هاى اطراف از ديدها پنهان شده و به سختى مى توان آنها را از ميان آنها ديد. در داخل محوطه، ديوار ديگرى به طول 156 متر و عرض 97 متر بوده و داخل آن، مكان اصلى معبد، قربانگاه و ساير اماكن قرار داشته است.

يكى از مناطقى كه قدمت و سابقه آن بر شهر دمشق نيز افزون است «قاسيون» مى باشد. بر اساس رواياتى قبل از آنكه شهر دمشق ساخته شود، مردم بر دامنه كوه قاسيون كه امروز به صالحيه معروف است زندگى مى كردند و سالها بر همين منوال مى گذشت تا اينكه بدنبال افزايش جمعيت خود، به بناى شهر دمشق پرداختند⁽²⁴⁰⁾; لذا بايد گفت آثارى كه در دامنه
اين كوه قرار دارد گاهى قدمت آنها از آثار داخل شهر دمشق نيز بيشتر است. اين كوه نزد مردم دمشق از تقدّس خاصى برخوردار مى باشد چرا كه شاهد حضور انبياء الهى بوده و حتى بعضى از آنان را در دامن خود مدفون ساخته است.

رواياتى در فضل اين كوه نقل شده است از جمله اينكه: ابوقتاده گويد: منظور از تين در قرآن كريم «والتين والزيتون» كوه دمشق (قاسيون) است⁽²⁴¹⁾.

گويند در پائين اين كوه، «آدم ابوالبشر» سكونت داشته، و در بالاى آن «قابيل» ـ برادرش «هابيل» ـ را كشته در شرق آن (در منطقه برزه) «حضرت ابراهيم(ع)» بدنيا آمده، در سمت غرب آن «حضرت مسيح» و مادرش «مريم» پناه گرفته اند و«ام حنه»، مادر مريم در دامنه آن ساكن بوده است.

از پيامبر(ص) روايت شده كه بر اين كوه، حضرت ابراهيم(ع)، لوط(ع)، موسى(ع)، عيسى(ع) و ايوب نبى(ع) نماز گزارده اند; لذا از دعا در كنار آن غافل نشويد⁽²⁴²⁾. همچنين آن
حضرت فرموده اند: در دمشق كوهى است كه در پائين آن ابى ابراهيم متولد شده است⁽²⁴³⁾.

گويند خداوند بر كوه قاسيون وحى كرد كه سايه و بركت خود را بر بيت المقدس گسترده بدار. در اين كوه چهل پيامبر يا ـ چهل تن از اولياء خدا به غارى پناه برده و در آن جا وفات يافته اند كه امروزه به «الاربعين» معروف است.

كوه قاسيون از سمت مغرب به سلسله جبال «لبنان» و از شمال و شرق به سلسله جبال «قلمون» و منطقه حمص متصل است. شهر دمشق ـ از سمت شمال ـ در دامنه آن قرار گرفته و در حقيقت، اين كوه در جنوب آن واقع شده است. اكنون قاسيون ـ بعلت گسترش شهر ـ جزو دمشق محسوب شده و هيچ فاصله اى بين شهر و كوه نيست. «صالحيه» يعنى محله اى كه در دامنه كوه قاسيون قرار گرفته بسيار بزرگ و شايد باندازه نيمى از دمشق است كه اكثر خانه هاى آن در دامنه واقع شده و گاهى تا نزديكى قله آن نيز مى رسد. اشتهار اين منطقه به صالحيه، از قرن ششم هجرى و بخاطر فرود آمدن «خاندان بنى قدامه» در آن بوده است.