وجه تسميه دمشق و بناى نخستين آن - اماکن سیاحتی و زیارتی دمشق نسخه متنی

وجه تسميه دمشق و بناى نخستين آن

كلمه «دمشق» يا «دماسكو» «
Demascus
» در اصل، آرامى يا كلدانى يا سريانى قديم بوده است. در نوشته اى «هيروگليفى» كه از 15 قرن قبل از ميلاد بدست آمده نام «تمسقو يا دماسكو» در آن ديده شده است. همچنين نام «دماسكو» در آثار معبد «كرنك» متعلق به 18 قرن قبل از ميلاد نيز ديده شده است⁽¹¹⁾.

از آنجا كه دمشق، قديمى ترين شهرهاى آباد جهان و از مهمترين پايتخت هاى تمدن قديم محسوب مى شده; در طول قرون متمادى نامهاى خاصى داشته است. اين امر بيانگر قدمت تاريخى آن كه حدوداً به پنج هزار سال پيش مى رسد مى باشد.

براى دمشق اسامى زيادى ذكر شده است. اوّلين نام آن «جلق» و سپس بعلت انتساب به جيرون بن سعد بن عاد بن ارم بن سام بن نوح «جيرون» بوده است. پس از آن «ارم ذات العماد» كه در قرآن كريم آمده است و همچنين عذراء، بيت رامون، عين الشرق، باب الكعبه، فسطاط المسلمين نيز از نامهاى ديگر آن است.

شهر دمشق قديمى ترين شهرهاى مسكونى بعد از «اريحا» در قدس است. امّت ها و ملتهاى زيادى در اين شهر سكونت يافته اند از قبيل: لودى ها، آرامى ها،فنيقى ها، حيثون، عبرانيان، آشوريان، بابليها، ميديون،(مادها ـ ايرانيان) يونانيها، روميها، اعراب و اقوام ديگرى چون تركها، كردها و⁽¹²⁾...

در منابع، اختلاف فراوانى در بناى اين شهر مى باشد و هر كدام آن را به كسى نسبت مى دهند; بعضى دماشق بن قالى بن مالك بن ارفخشد بن سام بن نوح و يا يقطان بن عامر و در جايى بيوراسف را بانى آن دانسته اند⁽¹³⁾.

برخى برآنند، اولين شهرى كه حضرت نوح بعد از طوفان، احداث نمود، دمشق بود.

عدّه اى گويند ضحاك تازى آن شهر را بنا كرد و جمعى به عاد بن عوض، اسكندر، غلام حضرت ابراهيم به نام دماشق، سليمان بن داوود، دمشق بن قاين بن مالك بن ارفخشد بن سام بن نوح و دماشق بن نمرود بن كنعان نسبت داده اند⁽¹⁴⁾.

امّا به اتفاق بيشتر مورخان، اولين كسى كه دمشق را بنا كرد «ارم بن سام بن نوح» بود كه در آن زمين باغى ساخت و طرح عمارت انداخت. چون بى نظير و ضرب المثل بود آن را باغ ارم گفتند، آنگاه «شداد بن عاد» در آنجا عمارات فراوان ساخت و چنانكه گويند طرح بهشت و دوزخى در آن محل ريخت كه خداوند در قرآن كريم از آن ياد كرده است
«اِرَم ذاتِ العِماد الَّتى لَمْ يخلقَ مِثْلُها فِى البِلاد»
⁽¹⁵⁾ پس تارخ كه او را آذر نيز گويند (عموى حضرت ابراهيم«ع») كه به وزارت
نمرود اشتغال داشت شهر دمشق را بعد از خرابى آن به وسيله اسكندر تعمير و ترميم نمود.

به روايتى ديگر آن را دمشق بن ارم بن سام بن نوح كه برادر فلسطين، ايليا وحمص بود بنا كرد و هر يك از آنان ولايتى را آباد كرده و باسم خويش ناميدند⁽¹⁶⁾.

گويند دمشق در 3145 سال پس از آفرينش زمين ساخته شد و بعضى گويند هفت هزار سال پس از آن بوده است و حضرت ابراهيم(ع) نيز پنجاه سال پس از بناى دمشق در آن سرزمين متولد شد⁽¹⁷⁾. آثار تاريخى فراوانى از هزاره هاى اول و دوم قبل از ميلاد بويژه
كتيبه هاى مختلفى از هزاران سال قبل از ميلاد مسيح در اين شهر بدست آمده است كه دكتر عفيف البهنسى اين كتيبه ها و مجسمه ها الهه هاى شام و ظروف متعلق به آن دوران را با تصاوير مورد بحث و بررسى قرار داده است⁽¹⁸⁾.