دفتر دل - درآمدی بر شکل گیری شخصیت جوان نسخه متنی

دفتر دل

همه ما در اولين نگاه، تفاوتى كه ميان «كتاب» و «دفتر» وجود دارد را براحتى در مى يابيم. روشنى دريافت اين تفاوت، ما را از شرح بيشتر انگيزه انتخاب عنوان «دفتر دل» براى اين قسمت باز مى دارد. عنوانى كه فراز برگزيده نامه اميرمؤمنان على عليه السلام را گواه آن گرفتيم.

شكى نيست براى انسان اين امكان وجود دارد كه با تلاش خويش بسيارى از نوشته ها را به فراموشى بسپارد اما هيچ گاه نمى توان واقعيت خارجى آنها در آن برهه زمانى را از ميان برد. آدمى در «كتاب نفسِ» خويش، سرمايه هاى فطرى و اندوخته هاى بى شمارى را در اختيار دارد. دانشها و ارزشهاى «اصيل» و «الهى - انسانىِ» گسترده اى كه ريشه در «نفخه ربّانى» دارد. (9) فطرتى كه خداوند انسانها را بر اساس آن آفريده است (10) و انسان به «تلاوت» آن و به تعبيرى به «بازخوانى» آن فراخوانده شده است؛ همان گونه كه به «تلاوتِ» كتاب تشريع، يعنى قرآن مجيد دعوت شده است، اما دفترى نيز به روى او گشوده شده كه همه برگه هاى آن را خود او «شكل» و «محتوا» مى دهد. «شكلى» از عمل و «محتوايى» از انگيزه و نيّت. (11)

نگارش در «كتاب نفس» آدمى را قلم الهى به انجام رسانده است، ولى «كتابت» اين دفتر و پركردن اوراق آن به خود انسان سپرده شده است. او خود مسؤول شكل دادن به دل و جان و هويّت انسانى خويش است. او همان گونه خواهد بود و همان شكل و نقش را خواهد داشت كه در دفتر جان و اوراق دل خويش ترسيم مى كند. نكته بسيار در خور توجه اين حقيقت است كه «دفتر دل» تا به دست آدمى است همچنان دفتر است و گشوده براى نگارش، اما پس از نگارش آخرين برگ آن، ديگر «كتاب» است و نه «دفتر». چنان كه قرآن كريم بارها از دفتر اعمال با عنوان «كتاب» نام برده است. و پر روشن است كه «فردا» ما را به «بازخوانى» كتابى فرا مى خوانند كه «دستنوشته» خودمان است و نه ديگران. چه گويا فرمود خداى كريم در قرآن كريم:

اِقْرأ كتابَكَ كَفى بِنَفْسِكَ الْيَوْمَ عَلَيْكَ حَسيباً؛(12)

«كتابت را بخوان كه امروز (قيامت)، نفست، به عنوان حسابرس، تو را كفايت مى كند.»