آنچه گفته شد واقعيتى است كه اميرمؤمنان على عليه السلام با تشبيه زيبا و مناسب خويش به اهميت آن اشاره نموده است. «جان» و «نفس» و «خود» و «من» و «دل» و در تعبير آن بزرگوار «قلبِ» نوجوان و جوان، همانند زمين مستعدّ و خالى از كشتى شمرده شده كه پذيراى هر بذرى است كه در آن افشانده شود؛ خار يا گل، با ثمر يا بى ثمر؛ تا باغبان كه باشد و زارع را چه خوش آيد؟ پيش از آنكه زمين به سفتى گرايد و علفهاى ديگر مجال كشت مطلوب را بر بايد بايد به شكل دهى و كشت بذر مطلوب همت گماشت.«قلب» و «جان» آدمى، و «دل» و «خودِ» انسانى نه تنها همانند زمين مستعدّ، پس از چندى به «قساوت» و «سفتى» و «انعطاف ناپذيرى» مى گرايد بلكه در بسيارى موارد سختى آن از سفتى سنگ خاره نيز فراتر مى رود. به قول قرآن، برخى سنگها نيز گاه مى شكافند و از ميان آنها چشمه اى مى جوشد اما برخى «دلها» حتى از سنگ سفت ترند. (14) چنين دلهايى هيچ نقطه اميدى باقى نگذاشته اند.اميرالمؤمنين عليه السلام در نامه مذكور (طبق نقلى كه ما انتخاب نموده ايم) با همين مقدمه كه قلب نوجوان و جوان، حالت زمين مستعد را دارد، از فرزند خود مى خواهد كه پيش از شكل گيرى و سفت شدن قلبش و پيش از آنكه خرد و انديشه او گرفتار مشغله هاى موجود گردد به «تأديب» و شكل دهى آن، هماهنگ با «كتاب تكوين» و «كتاب تشريع» مبادرت كند و تا فرصت از دست نرفته و كار تكوين شخصيت به دشوارى نگراييده، به اين مهم اقدام نمايد.در برخى ارشادات دينى، در خصوص بيان واقعيت تأثيرگذارى گناه در «نفس» و «دل» اين گونه آمده است كه جان و قلب آدمى در ابتدا همانند صفحه سفيدى مى ماند كه ارتكاب هر گناه نقطه سياهى را بر روى آن ايجاد مى كند تا آن گاه كه تمام «صفحه دل» را فرا مى گيرد. آن گاه ديگر اميد چندانى به نجات آن نيست. اين نكته در باره رابطه ايمان و قلب نيز وارد شده است؛ چنان كه على عليه السلام فرموده است:اِنّ الايمانَ يبدُو لُمْظَةً في القلب، كُلَّما ازداد الايمانُ ازدادتِ اللُمْظَةُ؛(15)ايمان در آغاز همانند نقطه اى روشن در قلب ظاهر مى شود؛ هر چقدر ايمان افزايش يابد اين نقطه روشن فزونى مى يابد. روشن است در اينجا منظور از قلب، همان روح و نفس آدمى مى باشد.
لطفا منتظر باشید ...
