لطفا منتظر باشید ...
سوى بهشت حركت مى نمود، و خشم او، خشم خداوند بوده است. بنابراين ضرورى است كه در اين موارد تأمل و تفكر و تدبر بنماييد. بايد دانست كه مواضع زهرا عليهاالسلام حد فاصل حق و باطل و فصل الخطاب مى باشند. و بايد دانست كه در حوادث تاريخى، عقل نقش بزرگى در نتيجه گيرى ها و عبرت آموزى و استفاده از آن دارد. بنابراين حركت هاى ما بايد جهت تعيين موضع گيرى مشخص در برابر آن حوادث بوجود آيند. در اين باره تاريخ اسلام را مى توان كتابى دانست كه ميراث فرهنگى عظميى را براى بشر حفظ كرده است. و اين امت است كه همچنان از زلال آن سيراب مى گردد... در طول تاريخ امت اسلامى، حوداث عظميى بوجود آمده كه نمايانگر جهت و سمت و سوى تمدنى است كه پايه هاى آن بر دو بخش تعاليم وحى، يعنى قرآن و سنت، استوار گرديده اند. و با توجه به اينكه تاريخ براى ما مجموعه اى از حوادث را به ثبت رسانده، لذا در زمان حاضر بر ما واجب است كه با ديده انصاف و خردورزى آنان را مورد بررسى قرار دهيم. تا بدين وسيله عبرت هايى برگيريم كه ما را در تشخيص حركت صحيح از ناصحيح يارى دهند. اين ضرورت بويژه با توجه به اختلاف بزرگى كه پس از رحلت پيامبر اكرم صلى اللَّه عليه و آله، تاكنون در ميان امت تداوم و استمرار داشته دو چندان مى نمايد. با توجه به اين مطالب بايد دانست كه قضاياى زهرا عليهاالسلام و فجايع و حوادثى كه براى آن حضرت رخ داد، از امر رسالت اسلامى، قابل تفكيك نيست. در واقع از شخص عاقل و محقق در مسائل و موضوعات اسلامى بعيد است كه مواضع حضرت زهرا عليهاالسلام را ببيند و به سادگى چون بى خبران از آن عبور نمايد. لاجرم چنين شخصى در برابر اين مواضع توقف نموده و مى پرسد: آيا مواضع
فاطمه عليهاالسلام نقشى تعيين كننده در مسير و جهت و هويت حركت هاى ما دارد يا خير؟ پاسخ به اين پرسش را در اين كتاب به عهده خواهم گرفت اما پيش از آن، لازم است كه مقدمه اى را بيان نمايم. در اين ارتباء در تعيين مواضع متعدد، پيش از هر چيز ضرورت دارد كه صاحب آن مواضع را بشناسيم، زيرا با اين شناخت به توفيق در تشخيص و تجزيه و تحليل كامل مواضع مزبور دست خواهيم يافت. اين ضرورت، يعنى شناخت صاحب مواضع، امرى است كه توسط عقل و فطرت مورد تأييد قرار مى گيرد. براى مثال، هنگاميكه پيامبر نسبت به فردى موضع خصمانه اى اتخاذ نمايد، با توجه به يقين ما به اين كه شخص پيامبر خود ملاك تعيين و تشخيص حق از باطل است. در اين صورت براى ما روشن است كه آن فرد راه خطا را مى رود. اين امر از طريق عصمت پيامبر و حجت بودن قول و فعل و تقدير آن حضرت ثابت و بى نياز از دليل است. اين عقيده هرگز مورد ابطال واقع نخواهد گرديد. زيرا لازمه ى اعتقاد به خطاى پيامبر صلى اللَّه عليه و آله پذيرش اين ايراد بر قرآن است كه به چه علت فرمان اطاعت بى قيد و شرط از پيامبر را صادر نموده است؟! بلكه علاوه بر اطاعت و عدم مخالفت، خواستار اين گرديده كه در برابر قضاوت آن حضرت- كه گاه عليه ما است- در خويش احساس سختى و ناراحتى نكنيم. چنانكه مى فرمايد: (فلا و ربك لا يؤمنون حتى يحكموك فيما شجر بينهم ثم لا يجدوا فى انفسهم حرجا مما قضيت و يسلموا تسليما) يعنى: «نه، به خدا سوگند، آنان ايمان نمى آورند مگر اينكه تو را در آنچه كه ميان آنان اختلاف است داور قرار دهند، سپس در دل نسبت به آنچه قضاوت نموده اى احساس تنگى نكنند»... با چنين سابقه و ذهنيتى ما نسبت به آنچه پيامبر صلى اللَّه عليه و آله در برابر آن به اتخاذ مواضع مى پردازد، احساس اطمينان داريم. و در درستى آن مواضع ترديدى به خود راه نمى دهيم. بنابراين شناختى كه نسبت به «شخصيت» هر فرد كسب نماييم، به ما اين امكان را مى دهد كه حوادث را به گونه ى سالم و به بهترين وجه، مورد ارزيابى و تحليل قرار دهيم. فاطمه زهرا عليهاالسلام زير بار بيعت با خليفه وقت نرفت، و به شدت در برابر وى به مقابله و مخالفت پرداخت. آثار اين مخالفت نيز تا به امروز امتداد دارد. چنانكه آن حضرت فرمود تا شبانه و مخفيانه به خاك سپرده شود، (كه تا حال حاضر محل دفن آن حضرت معلوم نشده است). و اين مخفى كارى ريشه در شدت مخالفت هاى فاطمه زهرا عليهاالسلام با خليفه ى وقت داشت. اكنون اين پرسش در پيش روى ما وجود دارد كه مواضع آن حضرت، كه با انواع خشونت ها با آن مقابله شد، چه تأثيرى در جهت و مسير رسالت و نبوت دارد؟ و تا چه ميزان اين مواضع براى مسلمانان جهان حجت است؟ بى ترديد پاسخ به اين پرسش رابطه ى مستقيمى با شناخت ما نسبت به «شخصيت» فاطمه زهرا عليهاالسلام آن هم به گونه مفصل و مشروح دارد. بويژه در ارتباط با اين مفهوم از «حجت» مرتبط است كه «آيا عمل آن حضرت حجتى براى اوست يا عليه او به كار مى آيد». اهميت اين جنبه از لحاظ تشريعى قابل توجه است و گرنه درباره ى فضايل و مناقب فاطمه ى زهرا پيش از اين براى شما بياناتى ارائه نموده ايم.
عصمت فاطمه زهرا
كسى كه متون وارد در قرآن و سنت شريف درباره ى اهل بيت عليهم السلام و از جمله فاطمه ى زهرا عليهاالسلام را مورد بررسى قرار مى دهد، جز اقرار به عصمت و بلندى مقام و عظمت ايشان در دورى از گناهان و معصيت ها، راه ديگرى در پيش پاى خود نمى بيند. اينك به شمه اى از قرآن كريم و سنت شريف نبوى كه به واسطه ى آن عصمت اهل بيت عليهم السلام و طهارت آنان ثابت مى گردد (و البته پيش از اين نسبت به بخشى از آن اطلاع يافته ايد) توجه بنماييد: شما اى خوانندگان گرامى و عزيز، پيش از اين آيه ى تطهير و دلالت آن بر عصمت اهل بيت را كه فاطمه زهرا عليهاالسلام از جمله ى آنان است ملاحظه نموده ايد. اكنون نيز ادله ى ذيل كه جهت تاكيد بر قول و ادعاى ما بر عصمت آن حضرت آورده ايم را نيز ملاحظه بنماييد: 1- گفتار رسول اكرم صلى اللَّه عليه و آله در مورد اينكه: «خداوند خشم مى گيرد براى خشم فاطمه، و نسبت به خرسندى او خرسند مى گردد». لازمه ى اين بيان قبول عصمت مى باشد. زيرا غير ممكن و محال است كه خداونتد به سبب خشم فاطمه عليها السلام خشمگين گردد در حالى كه او معصوم نباشد. زيرا پذيرش غير معصوم بودن وى به اين معناست كه او ممكن است دچار خطايا لغزش گردد، در اين صورت ممكن است براى موردى كه غير حق و باطل باشد خشمگين شود. و جود اطلاق و عدم تقييد در كلام پيامبر صلى اللَّه عليه و آله اين معنا را مى رساند كه زهرا عليهاالسلام خشم نخواهد گرفت مگر به سبب چيزى كه خداوند براى آن خشم خواهد گرفت. لذا كسى كه خشمش به معنى خشم خداوند است، جز حق، عملى نمى كند و از او خطايى سر نمى زند، و براى يك لحظه ميل به باطل ندارد، بنابراين خشم او، نمايانگر حق است. در واقع اين حديث، بر اين دلالت مى كند كه زهرا عليهاالسلام جايگاه بزرگى دارد كه صرفا با عقل، قابل ادارك نيست. به همين جهت رسول اكرم كرارا بر اين نكته تاكيد نموده كه به تبيين اين عظمت و بزرگى كه يكى ازتجليات آن عصمت است بپردازد. چنانكه در تاييد و تاكيد بر اين معنا در جاى ديگر فرموده است: «فاطمه پاره تن من است، لذا موجب رنج من خواهد بود هر چه او را برنجاند، و سبب آزار من مى باشد آنچه او را بيازارد». [جهت اطلاع نسبت به منابع اين احاديث، به بخش فضايل زهرا عليها السلام در اين كتاب مراجعه نماييد.] آزردن حضرت رسول صلى اللَّه عليه و آله جنبه شخصى ندارد، بلكه آزردن رسالت و ارزشها و اصول مى باشد. او محور حق است و بايد از او اضائه كرده نور بگيريم. زيرا پيامبر صلى اللَّه عليه و آله بيانگر اراده ى خداوندى و وسيله اى است كه يكتاپرست از مشرك و كافر بواسطه ى او بازشناخته مى شود. چرا كه خدا در پرده ى غيبت است، و ما با خردها و اوهام خويش او را در نمى يابيم. و طريق ارتباط با او فرستادگان و پيامبران او مى باشد. به همين جهت نيز پيامبران فرستاده شدند و اوصياء ولايت يافتند كه اين ارتباط برقرار باشد. و به همين علت است كه هيچ فرد غير معصومى نمى تواند پيامبر باشد تا در نتيجه هرگز از حق فاطمه نگيرد. و اگر غير معصوم باشد پس چه چيزى براى شناسايى حق از باطل براى ما وجود خواهد داشت؟ لذا چون پيامبر معصوم است، همه تمايلات و تصرفاتش نيز حق است. بنابراين آزردن وى به معناى ستيز با رسالت و اراده ى الهى است. قرآن كريم جهت بيان اين حقيقت مى فرمايد: (ان الذين يوذون اللَّه و رسوله لعنهم اللَّه فى الدنيا و الاخره) [سوره احزاب، آيه: 57.] يعنى: «كسانى كه خداوند و رسولش را آزار مى دهند، مورد لعنت خدا در دنيا و آخرت مى باشند». و باز به تكرار مى گويم كه اگر پيامبر صلى اللَّه عليه و آله درباره فردى سخن بگويد، بى شك از موضع مسئوليتى است كه در برابر رسالت خويش دارد. بنابراين غير ممكن است كه در مقام تعريف يا مجامله اى قرار گيرد كه بلاحق باشد. اما آنچه كه مورد اتفاق كليه ى فرق اسلامى مى باشد اينست كه قول و فعل و تقرير رسول خدا صلى اللَّه عليه و آله حجت است. اين قول و فعل و تقرير همان راه و شريعتى است كه ما جهت نزديكى و تقرب به پروردگار به آن تعبد مى ورزيم. بنابراين وقتى آن حضرت صلى اللَّه عليه و آله مى فرمايد: فاطمه پاره تن من است، يعنى جزئى لايتجزا از وجود و روح او مى باشد. وجود و روحى كه محور حق و شرع است، پس در نتيجه بايد گفت كه فاطمه ى زهرا نيز وجودش محور حق و شرع مى باشد. به همين سسب است كه رسول اكرم صلى اللَّه عليه و آله آزار او را، آزردن خويش به شمار آورده است. چنانكه هر كس يا هر چيز او را بيازارد، گويى كه آن حضرت را مى آزارد، و اگر پيامبر صلى اللَّه عليه و آله معصومى است كه هواها او را به انحراف نخواهد كشاند، به همين سبب نيز هر كس كه وجودش بخشى از وجود او باشد تا آنجا كه آزردن او سبب آزار پيامبر باشد، شايسته است كه داراى مقام عصمت به شمار آيد. با اين مطالب مى توان گفت كه عصمت زهرا عليهاالسلام را آشكار و واضح مى يابيم، و براى فهم آن تنها به وجدانى خالص و سالم و عقلى روشن نياز داريم. 2- اين گفته ى خداوند متعال به عنوان دليل بعدى ما است كه فرمود: (قل لا اسئلكم عليه اجرا الا الموده فى القربى) [سوره شورى، آيه: 23.] يعنى: «بگو- اى پيامبر: كه در برابرانجام وظايف رسالت- از شما خواستار مزدى نمى باشم، جز اينكه نسبت به خويشانم مودت بورزيد». پيامبران پيشين هيچ يك تقاضاى مزدى از مردمشان نمى كردند. و تأكيد مى نمودند كه (و ما اسألكم عليه من اجر إن اجرى الا على رب العالمين) [به آيه هاى 109، 127، 145، 164 و 180 از سوره ى شعراء مراجعه شود. در صحيح بخارى نيز در مناقب، ج 4 ص 219 از ابن عباس است كه گفت: (الا الموده فى القربى محمد صلى اللَّه عليه و آله و سلم).] يعنى: «و من بر آن از شما درخواست اجرى نمى نمايم زيرا كه اجر من با پروردگار جهانيان است». اين مطلب در قرآن از زبان پيامبرانى چون نوح و هود و صالح و لوط و شعيب بيان شده است. ولى خداوند عزوجل پيامبر اكرم را امر فرموده كه از امتش بخواهد كه پاداش و اجر زحماتش را در مورد «قربى» بخواهد. البته نه به اين علت كه استفاده ى شخصى بنمايد، بلكه به جهت مصلحتى است كه براى ما وجود دارد. پيامبر اكرم صلى اللَّه عليه و آله تافته جدا بافته اى از پيامبران ديگر نبود و از متكلمين نيز نبود كه براى پيامبرى خود به جهت منافع شخصى مزد بخواهد چنانكه خداوند از زبان وى مى فرمايد: (قل ما اسألكم عليه من اجر و ما انا من المتكلفين) [سوره ص، آيه: 86.] يعنى: «بگو من از شما بر آن، چيزى نمى خواهم و از متكلفين نيز نمى باشم، و اما دليل بر اينكه فايده مزدى كه پيامبر صلى اللَّه عليه و آله از ما خواسته براى خود ما است اين كلام از خداوند متعال است كه فرمود: (قل ما سألتكم من اجر فهو لكم ان اجرى الا على اللَّه) [سوره سبأ، آيه: 47.] يعنى: «آنچه از شما پاداش خواسته ام براى خود شما بوده است و براى من پاداشى جز از جانب خداوند وجود ندارد». با نگاهى به آيات متعددى در قرآن حكيم درمى يابيم كه اين اجر در دوستى قربى جلوه يافته است، كه همان راه به سوى خداوند متعال در گفتار او است كه مى فرمايد: (ما
اسألكم عليه من اجر الا من شاء ان يتخذ الى ربه سبيلا) [سوره فرقان ، آيه: 57.] يعنى: «من از شما مزد رسالت نمى خواهم، مزد من هيمن بس كه هر كه بخواهد راه خداى خود پيش گيرد». و آن يادآورى براى جهانيان است. چنانكه خداى تعالى مى فرمايد: (قل لا اسألكم عليه أجرا ان هو الا ذكرى للعالمين) [سوره انعام، آيه: 90.] يعنى: «بگو كه من از شما اجرى بر آن نمى خواهم كه آن يادآورى براى جهانيان است». بنابراين مودت و يارى قربى، يادآور است. يعنى راهى به سوى خداوند متعال مى باشد. در اين مورد خداوند مى فرمايد: (انا هديناه السبيل اما شاكرا و اما كفورا) [سوره انسان، آيه: 3.] يعنى: «ما راه را به وى نشان داديم خواه سپاسگزار باشد خواه كافر و ناسپاس.» و راه به سوى خداوند كه بايد راست باشد و كجى در آن راه نيابد. يعنى با پيروى از آن، با قطعيت بدانيم كه راه ما راست و پايان كار آن بهشت است. و به عبارت روشنتر «قربى» كه همان اهل بيت (ع) هستند بايد داراى عصمت باشند تا با هدايت خويش اين قطعيت و تضمين را بوجود آورند. اينكه «قربى» همانا اهل بيت عليهم السلام مى باشند براى كليه ى مسلمانان (با مذاهب و فرقه هاى متنوع) امرى مسلم و روشن است. يعنى روشن است كه آيات مربوط به «قربى» در خصوص اهل بيت عليهم السلام نازل گرديده اند. و فاطمه (ع) ستون اين بيت است، بنابراين واجب است كه داراى عصمت باشد، زيرا كه او نيز از مصاديق همان راه تضمينى و قطعى است. 3- مقايسه ى فاطمه عليهاالسلام و مريم عليهاالسلام: در آيات گذشته بر ما آشكار گرديد كه فاطمه زهرا عليهاالسلام سرور زنان جهان و زنان بهشتى است. چنانكه احاديث مربوطه نيز ثابت مى كند كه حضرت زهرا عليهاالسلام برترين زنان از نخستين و آخرين آنان مى باشد. اما از جمله زنان كامل، همانا مريم صديقه عليهاالسلام مادر حضرت
