د ـ تلاشهاى انگليس براى جلوگيرى از سركوب حاكم هرات - تاریخ روابط خارجی معاصر ایران نسخه متنی

اینجــــا یک کتابخانه دیجیتالی است

با بیش از 100000 منبع الکترونیکی رایگان به زبان فارسی ، عربی و انگلیسی

تاریخ روابط خارجی معاصر ایران - نسخه متنی

مهدی نظرپور

| نمايش فراداده ، افزودن یک نقد و بررسی
افزودن به کتابخانه شخصی
ارسال به دوستان
جستجو در متن کتاب
بیشتر
تنظیمات قلم

فونت

اندازه قلم

+ - پیش فرض

حالت نمایش

روز نیمروز شب
جستجو در لغت نامه
بیشتر
لیست موضوعات
توضیحات
افزودن یادداشت جدید

تـوسـط او و بـرقرارى نظم و آرامش در آن مناطق و به محاصره درآوردن هرات در زمان پيشكارى محمّد ميرزا از يك سو و جلوگيرى از انعقاد يك قرارداد تجارى با انگلستان بر اساس همان امتيازات تركمنچاى از سوى ديگر بود.

هـمـچـنـيـن جلوگيرى از تاءسيس كنسولگرى انگليس در ايران در زمان صدارت او يكى ديگر از دلايل مخالف انگلستان با او بود.

بـر اين اساس ، ماءموران انگليسى يقين كرده بودند كه در زمان صدارت چنين شخصى قادر به اجـراى نـقـشـه هـاى تـجـزيـه طـلبـانه خويش در مشرق ايران ، بويژه در هرات نيستند. به همين دليل ابتدا او را از قدرت بركنار كرده و سپس فرد نالايقى به نام (حاج ميرزا آقاسى ) را به صدارت رساندند.(53)

(1214 ه‍ ش / 1835 م ).

اثـر فورى قتل (قائم مقام ) بر روابط خارجى ايران اين بود كه (كامران ميرزا) حاكم هرات با تـحـريك انگليسيها خواستار استقلال هرات از ايران شده و حتّى سيستان را مورد تهديد قرار داد. هـمـچـنـيـن نفوذ ماءموران روس و انگليس پس از قتل او به حدّى افزايش يافت كه انجام كوچكترين كارى بدون رضايت آنها ممكن نبود.

در واقـع ايـران از ايـن تـاريـخ بـه مـنـطـقـه تـحـت نـفـوذ دو كـشـور تـبـديـل شـده بـود و هـر كـس كـه دعـوى پـُسـت و مـقـام داشـت بـر يـكـى از ايـن دو متوسل مى شد.(54)

د ـ تلاشهاى انگليس براى جلوگيرى از سركوب حاكم هرات

بعد از اين كه (محمّد شاه ) قدرت خود را در ايران تثبيت كرد، به فكر سركوب حاكم شورشى هرات و الحاق مجدّد آن به ايران افتاد. دولت انگلستان كه متوجه اين اقدام ايران شده بود، دست بـه اقـدامـهـاى ديـپلماتيك (55) زد تا مانع حمله ايران به هرات و سركوب حاكم آنجا شود. اين دولت ابتدا (سر هنرى اِليس ) را به عنوان سفير كبير(56) فوق العاده به تـهـران فـرستاد. وى به اتّفاق (سر جان مك نايل ) وزير مختار آن دولت در ايران به حضور (مـحـمـّدشـاه ) رسيد و بطور رسمى شاه ايران را از حمله به هرات برحذر داشت .(محمد شاه ) در جـواب آنـهـا اسـتـدلال كـرد كـه بـه مـوجـب عـهـدنـامـه تـهـران كـه در سـال 1193 ه‍ ش / 1814 م ، كه بين دو كشور امضا شده است ، انگلستان تعهد نموده كه در جنگ بـيـن ايـران و افغانستان مداخله نكند. بنابر اين تصميم ايران براى تصرف هرات كه يكى از ايـالات قـديـمـى ايـران و جـزء خـاك ايـن كـشور مى باشد، يك مساءله داخلى بوده وارتباطى با انـگـلستان ندارد. در نتيجه سفير فوق العاده انگلستان با شكست ماءموريتش به لندن بازگشت ،پس از اين شكست ، دولت انگلستان براى جلوگيرى از حمله ايران به دولت روسيه نيز مراجعه كرد، ولى از آن طريق هم نتيجه اى عايدش نشد.(57)

پـس از ايـن كه دولت بريتانيا از راههاى ديپلماتيك موفّق به انصراف ايران از حمله به هرات نـشـد، دسـت بـه چـنـد اقـدام ديـگـر زد.ابـتـدا(مـحـمـّد خـان ) و (كهندل خان )امراى كابل و قندهار را به پشتبانى از امير هرات دعوت كرد و سپس دست به ايجاد اغـتـشـاش و نـا امـنـى در ايـران زد. از جـمـله ايـن اغـتـشـاشـات و نـاامـنى ها، قيام (آقا خان محلاتى )(58) در كرمان ، قتل و غارت عثمانيها در خرمشهر و اذيت و آزار زائران ايرانى در اماكن مـقـدس به دستور آن دولت بود كه از هيچ كدام از اين اقدامهاى خود نتيجه اى نگرفت و محمدشاه از تصميم جدّى حمله به هرات منصرف نشد.(59)

ه‍ـ محاصره دوم هرات و اشغال خاك ايران از سوى انگلستان

تجاوز افغانها به مرزهاى ايران و كشتار و اسارت جمعى از مردم سيستان از يك سو و تشويق و

/ 145