نخستن سفر شاه به اروپا؛ قيام عليه قرارداد رويتر و لغو آن
سـپـهـسـالار، صدراعظم جديد ناصرالدين شاه كه از طرفداران و شيفته غرب بود و اساس كار خود را نزديكى با دولتهاى غربى قرار داده بود پس از قرارداد رويتر تصميم گرفت كه در طـى سـفـرى (نـاصـرالدين شاه ) را به اروپا برده ، او را با پيشرفتهاى دولتهاى اروپايى آشـنـا كـنـد. در سـال 1252 ه ش / 1873 م ، نـاصـرالدين شاه به اتّفاق صداعظم وعده اى از رجـال و دربـاريـان ، نـخـسـتـيـن سفر خود را به اروپا از طريق قفقاز و روسيه آغاز كرد. وى در روسـيـه مـورد اسـتـقـبـال تـزار و سـايـر دولتـمردان آن كشور قرار گرفت ، امّا مقامهاى روسيه نـارضـايـتـى خـود را نـسـبـت بـه واگـذارى قـرارداد (رويـتـر) اعـلام كـردنـد و شـاه ايـران هـم قـول مـسـاعـد داد تا آن را لغو كند. وى سپس از آلمان ، اتريش و بلژيك گذشته و به انگلستان رسـيـد و در هـر كـدام از ايـن كـشـورهـا مـورد اسـتـقـبال مقامهاى آن كشورها قرار گرفت و در آلمان عهدنامه دوستى و تجارت و دريانوردى با (بيسمارك ) صدراعظم آن كشور به امضا رساند. امّا او و (سـپـهـسالار) در ا نگلستان نتوانستند حمايت مقامهاى انگليسى را عليه فشار روسيه به دست آوردند.(119)نـاصرالدين شاه در بازگشت از سفر اروپايى خود از كشورهاى فرانسه ، سوئيس ، ايتاليا و عـثـمـانـى ديـدار كرد و در همه آن كشورها مورد استقبال گرم پادشاهان و رؤ ساى جمهورى قرار گـرفـت . سرانجام سفر طولانى و پرهزينه هياءت ايران پس از پنج ماه پايان يافت و آنها از طريق دريا وارد بندر انزلى شدند.(120)هـنـگـامـى كـه نـاصـرالديـن شـاه و هـيـاءت هـمـراه در اروپـا مـشـغـول خـوشـگـذرانـى بـودنـد، مـخـالفـتـهـاى داخـلى عـليـه قـرارداد (رويـتـر) و (سـپـهـسالار) عـامـل قـرارداد آغـاز شـد.مـخـالفـان سـه گـروه بـودنـد: دسـتـه اوّل توده مردم و بازاريان به رهبرى (حاج ملاعلى كنى ) مجتهد بزرگ و با نفوذ تهران ، گروه دوم شـامـل مـخـالفـان سـپـهـسـالار بـودنـد كـه از عـده اى از دربـاريـان و شـاهـزادگـان تـشـكـيـل شـده بـودنـد گـروه سـوم عـوامل دولت روسيه در ايران بودند كه بطور كلى مخالف واگـذارى هـر گونه امتياز به انگلستان بودند. اين سه گروه پيش از بازگشت شاه و همراهان او، با هم متّحد شده و قيامى را بر پا نمودند و به محض ورود شاه به كشور از طريق تلگراف در بـنـدر انـزلى خـواسـتـار عـزل (سـپـهـسـالار) شـدنـد. شـاه ابـتـدا از عزل صدراعظم ، خوددارى مى كرد. امّا وقتى با مخالفت شديد مردم روبه رو شد، ناچار تن به ايـن كـار داد و پـس از مـدتـى (سـپـهسالار) را به وزارت خارجه منصوب كرد. ناصرالدين شاه ، خـواسـتـه دوم مـخـالفـان را كـه لغـو قـرارداد رويـتـر بـود، مـوكـول بـه نـظـر مـشـورتـى مـجـلسـى كـرد كـه بـه هـمـيـن مـنـظـور تـشـكـيـل شـد و پـس از مـخالفت مجلس با قرارداد، ناصرالدين شاه دستور لغو آن را به وزير خارجه صادر نموده و او نيز آن را به اطلاع رويتر رساند.(121)
سفر دوم ناصرالدين شاه به اروپا و نتايج آن
در سـال 1257 ه ش / 1878 م ، بـنـا بـه پـيـشـنهاد سپهسالار كه در اين زمان وزير امورخارجه بـود، نـاصـرالديـن شـاه ، يـك بـار ديگر عازم اروپا شد. شاه ايران قصد داشت در اين سفر از كـشـورهـاى روسـيّه ، آلمان ، فرانسه ، انگليس ، و اتريش ديدار كند. امّا كشور انگلستان چون از سـفـر قبلى ناصرالدين شاه نتيجه اى نگرفته بود و حتّى بعد از آن سفر، شاه ايران به علت قيامهاى داخلى و فشاركشور روسيه قرارداد (رويتر) را لغو كرده بود، ناراضى بود و به همين دليـل انـگـليـسـيها تمايلى به پذيرش هياءت ايرانى نشان ندادند. بطور كلى به علت شكست عـثـمـانـى از روسـيـه و پـيـشروى اين كشور در منطقه بالكان واختلافهايى كه در اين زمان بين كـشـورهـاى اروپايى به وجود آمده بود، شرايط همانند سفر قبلى براى شاه ايران مساعد نبود.(122)اين سفر ابتدا از روسيه آغاز شد وناصرالدين شاه در (سن پترزبورگ ) پايتخت آن كشور مورد پـذيـرايـى
لطفا منتظر باشید ...
